________________
અનોખી અડગતા
૧૨
અંગ્રેજી સત્તા આંધીની જેમ ફેલાવવા ઝાંપા નાંખી રહી હતી, એ દિવસોની આ એક ઘટના એ વાતની પૂરી પ્રતીતિ કરાવી જવા સમર્થ છે કે, અસલી રાજતેજનો ઝગમગાટ કેવો દિવ્ય અને ભવ્ય હતો ! અંગ્રેજોની પાસે સત્તાનું જે તેજ હતું, એ અસલી નહોતું કે એમાં કોઈ સ્વાભાવિક ઝગમગાટ નહોતો. છતાં એવી જાતના દેખાવ અને દેખાડાપૂર્વકનો આભાસ ઊભો કરવામાં એઓ પોતાને સફળ માની રહ્યા હતા કે, જાણે સાચું રાજતેજ અંગ્રેજસત્તા સિવાય બીજે હોઈ શકે જ નહિ !
ઈ.સ.૧૮૮૧ આસપાસનાં વર્ષોમાં ઐતિહાસિક શહેર વઢવાણમાં ઠાકોર દાજીરાજજીનો સત્તાસૂર્ય પ્રકાશતો હતો. એઓ સ્વાભિમાની અને ખમીરવંતા રાજવી હતા. આમ છતાં અંગ્રેજ શાસનની અમુક આમન્યા તો જાળવ્યા વિના ચાલે એમ જ નહોતું. કારણ કે અંગ્રેજોની હાકધાક એવી જમાવટ સાધી રહી હતી કે, એઓ પરદેશી હોવા છતાં જ્યારે રાજ્યની મુલાકાત લેવા આવે, ત્યારે રાજવી હોવા છતાં એમના સ્વાગતમાં હાજરી આપવી, અમુક ઔચિત્ય જાળવવું વગેરે નિર્ધારિત મર્યાદાઓનું પાલન કરવું, દાજીરાજજી માટે પણ ફરજિયાત બનતું. આમ છતાં પણ તેઓ રાજ્ય અને રાજવી તરીકેનું ગૌરવ ખંડિત ન થાય, એ રીતે જ મર્યાદા-પાલન માટે મક્કમ રહેતા. જો જરાક પણ સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩ -
– ૯૫
