________________
આવો કોઈ પ્રસંગ બને, તો એની ફરિયાદ રાજકોટની કોઠીમાં સત્તાનાં સૂત્રો સંભાળતા પોલિટિકલ એજન્ટ સમક્ષ એ વખતે કરવામાં આવતી. વઢવાણથી રાજકોટ કંઈ બહુ દૂર નહોતું. એથી અંગ્રેજ અમલદારે એક ફરિયાદ-પત્ર રાજકોટ પાઠવવાનું નક્કી કર્યું. અપમાનની આગને એ પત્રમાં ઠાલવવામાં આવી. રજને ગજ સ્વરૂપે રજૂ કરતી ફરિયાદના કારણે આગ અને અંગારા સમો દાહક એ પત્ર રાજકોટ અવિલંબે પહોંચાડવામાં આવ્યો. એ પત્ર વાંચતાં વાંચતાં એક વાર તો પોલિટિકલ એજન્ટ પણ ગુસ્સાથી લાલચોળ બની ગયા : અરે ! આ તો અંગ્રેજ શાસનનું અપમાન ગણાય ! આવા અપમાન બદલ દાજીરાજજીને સખત શિક્ષા મળવી જ જોઈએ.
ક્રોધથી ધૂંધવાઈ ઊઠેલા પોલિટિકલને ઠંડા પાડવા કોઈ સાથીદારે શાણી-સાચી સલાહ આપી કે, આ પત્ર ઉપર જ બધો મદાર ન બાંધી શકાય. દાજીરાજજી પાસેથી પણ આ ફરિયાદના સંદર્ભમાં ખુલાસો માંગવો જોઈએ. પછી જ આગળનું પગલું વિચારી શકાય.
પોલિટિકલ એજન્ટના ગળે આ સલાહ ઊતરી જતાં એમણે તાકીદ પત્ર પાઠવીને દાજીરાજજીને ખુલાસો પાઠવવા અનુરોધ કર્યો. દાજીરાજજીની કલ્પના બહાર કશું નહોતું. એમને ખાતરી જ હતી કે, મેં જે જવાબ વાળ્યો છે, એના પ્રત્યાઘાત તો પડવાના જ ! પણ ખોટું કંઈ જ કર્યું નહોતું, એથી પોતે નિશ્ચિત હતા. પોલિટિકલ એજન્ટનો કોઈ પત્ર આવે, એની રાહ જોઈને જ દાજીરાજજી બેઠા હતા. ત્યાં આવો પત્ર મળતાં એમની ખુમારી ઓર વધી ગઈ. મૌખિક રીતે થયેલી વાતને લેખિત રૂપે રજૂ કરવાનો કસોટીભર્યો તકાદો ઉપસ્થિત થવા છતાં જરાય વિચલિત બન્યા વિના એમણે જવાબમાં જણાવ્યું કે,
“સરકારી ધારાધોરણ મુજબ આવી મુલાકાત વખતે ઠરાવેલ રસ્તે જ અમલદારે આવવું જોઈએ. આમાં જરાય જાણ કર્યા વિના રસ્તાની ફેરબદલી ન જ કરી શકાય, આ નિયમ પ્રસ્તુત પ્રસંગમાં જળવાયો ૯૮ -
– સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩
