________________
હિંમત જ ન કરતા, પણ બીજા કોઈ પ્રયોજનની પૂર્તિ માટે બિલિયાને વટાવીને આગળપાછળ જવાનું હોય, તો એની જાણ મોતી જાયમલને કરીને પછી જ તેઓ આગળ વધતા. ખુદ નવાબ જો મોતી જાયમલનો આવો માન મરતબો જાળવે, ત્યાં બીજા લોકો તો જાળવે, એમાં શી નવાઈ ? એકવાર કેટલાક કસાઈઓ રાધનપુર થઈને બિલીયાના માર્ગે આગળ જવા નીકળ્યા હતા, એ કસાઈઓ મોતી જાયમલની જવાંમર્દી અને જીવરક્ષાની દાઝથી પરિચિત ન હતા. એથી પશુધનને કતલ માટે લઈ જવા માંગતા હતા. એમનો આ બદઇરાદો કળી જઈને મોતી જાયમલે જરીક ઊંડાણથી એ કસાઈઓ સાથે પૂછપરછ કરવા માંડી, ત્યારે બરાબર જવાબ ન મળતાં મોતી જાયમલે એવું ધિંગાણું મચાવી દીધેલું કે, એ કસાઈઓને પણ જીવ બચાવવા ભાગી છૂટવું, ભારે પડી ગયું હતું.
આ જાતની ઘટના બન્યા બાદ તો મોતી જાયમલની હાકધાક બરાબર જામી જવા પામી હતી, પરંતુ આવી હાકધાકથી અપરિચિત થોડાક માણસો નવાબના કાફલામાં જોડાયા હોવાથી એ કાફલો એક દિ શિકારનો શોખ પૂરો કરવા બિલિયા ગામની સીમમાં આવી પહોંચતાં જ એકાએક એ પ્રદેશ બંદૂકોના ધડાકા-ભડાકાથી ગાજી ઊઠ્યો. બંદૂકના એ ધડાકા સાંભળીને મોતી જાયમલ સમસમી ઊઠ્યા. એ ધડાકો હિંસાની હિમાયત કરતો જણાયો, એથી ખીંટીએ ભરાવેલી બંદૂકને ખભે ભરાવીને એઓ ભડાકાની એ દિશા તરફ ઝડપભેર ચાલી નીકળ્યા. એ ધડાકા હજી શમ્યા ન હતા. એથી એકીશ્વાસે ગામ બહાર પહોંચી જઈને એમણે ધડાકો કર્યો : ખબરદાર ! એક કદમ પણ આગળ વધ્યા છો તો ! મારી રજા વિના આ પ્રદેશમાં પગ મૂકનારા તમે કોણ છો ?
સામેથી થયેલા પડકારને સાંભળીને આશ્ચર્યચકિત બની ગયેલા કાફલાના આગેવાને સીધો જવાબ આપવાના બદલે ઊંધો પ્રશ્ન કર્યો : અમે પહેલાં એ જાણવા માંગીએ છીએ કે, અમને આ રીતે પડકારનારા
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩
૫૬ -
