________________
“ગોલકાંડા'ના નામે પ્રસિદ્ધ હીરાની ખાણમાંથી ઇ.સ.૧૬૩૮ આસપાસ થવા પામ્યો. એ વખતે કાળ ચોઘડિયું ચાલતું હશે, એમ અનેક કારણોસર કહેવું જ પડે. કેમ કે, ખાણમાંથી નીકળ્યા બાદ એ હીરાના તેજથી ઘણાઘણાની આંખોને અર્થનો અંધાપો લાગુ પડતો જ રહ્યો, અને એ અંધાપાનો ચેપ આજેય ફેલાતો અટકવાનું નામ જ લેતો નથી. આ હીરો મસમોટી લખોટી જેવો અને ૭૮૭.૫ કેરેટ (૯૦૦ રતિ) નો હોવાથી ધીમે ધીમે ખ્યાતિ પામતો ગયો અને પોતાના અદ્ભુત તેજથી ઘણાઘણાને અથધતાના ચેપનો ભોગ બનાવતો જ રહ્યો.
ગોલકાંડાના સેનાપતિ મીર જુમલાની માલિકીવાળા એ હીરાની વાતો જેમ જેમ ફેલાતી ગઈ, એમ એમ મીર જુમલાને મારી નાખીને એ હીરો કબજે કરવાના કાવાદાવા અને દગા પ્રપંચ ખેલાતા જ રહ્યા. જાન બચાવવા અંતે એ હીરાને સગે હાથે શાહજહાંને સોંપવાપૂર્વક મીર જુમલાને ભાગી છૂટવું પડ્યું. આમ હીરાના કારણે સેનાપતિનું પદ ગુમાવવા ઉપરાંત જીવ બચાવવા ભાગી જવાનો કરુણ અંજામ વેઠવાનો મીર જુમલાને વારો આવ્યો.
મીર જુમલાની માલિકીમાંથી મુક્ત બનેલો એ હીરો શાહજહાંના હાથમાં આવતાં મનોરથના રથમાં એ દોડાદોડ કરવા માંડ્યો. એને થયું કે, આ હીરાને એવા સુંદર પહેલ પડાવું કે, એને જોવા જગતને મારી પાસે આવવું જ પડે અને હીરાના માધ્યમે મારી બોલબાલાથી ગગનનો ગુંબજ પણ ગાજવા માંડે. આવા મનોરથની પૂર્તિ માટે એણે એ હીરાને એક કારીગરને સુપરત કરતા કહ્યું કે, આસોપાલવ જેવા આ હીરાને તારે વધુ પહેલ પાડીને તોરણથી સજાવવાનો છે. મોટા મોટા મનોરથો પૂર્વક એ હીરો જેને સુપરત થયો, એ કારીગર એવો અણઘડ નીકળ્યો કે, એણે કરોડની કિંમતના હીરાનું મૂલ્ય કોડી જેવું કરી નાખ્યું. પહેલ પાડીને મૂલ્યવત્તા વધારવા જતા એ અણઘડના હાથે ૫૦૮.૫ કેરેટનો ભાગ નકામો બની જતા એ હીરો ર૭૯ કેરેટનો થઈ ગયો. આ રીતે ૫૦ ૦૦
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩
