________________
કાં દિલગીરી, કાં દંડ
3
સૂર્ય કરતાં રાખ વધુ દઝાડે, ચા કરતાં કીટલી વધુ ગરમ રહે, આ અને આને મળતી જૂની-નવી કહેવતોનો ભાવાર્થ એવો નીકળતો હોય છે કે, નેતા કરતા એના નોકરોનો રોફ અસહ્ય હોઈ શકે છે. સત્તા અને અધિકારને રાજાઓ હજી પચાવી શક્યા, કારણ કે એમનામાં પાત્રતા હતી, જ્યારે આને ઉછીના મેળવ્યા હોવા છતાં અપાત્ર હોવાના કારણે એમના ચાકરો તરફથી બતાવાતો રોફ અસહ્ય બનતો હોય છે. માટે તો અધિકારનો દુરુપયોગ કરનારને માટે કહેવાય છે કે, આવા અધિકારી પાસેથી અ એટલે અધિકાર ઝૂંટવાઈ જતા પછી એને ઠેરઠેર ધિક્કાર વેઠવાના જ દહાડા આવતા હોય છે.
પૂર્વે રાજાઓ ફરવા નીકળતા, ત્યારે રાજમાર્ગ એમના માટે ખુલ્લો રાખવામાં આવતો, પ્રજાની અવરજવર એટલા સમય પૂરતી અટકાવી દેવામાં આવતી. આવા અવસરે રાજસેવકો રોફ બતાવીને પણ રાજમાર્ગ પરથી અવરજવર ઉપર પ્રતિબંધ લાદી દેતા. આજના પ્રધાનો માટે પણ આવો જ કાયદો છે. નેતા-પ્રધાનોની ગાડી પસાર થવાની હોય, તો આજે પણ પ્રજાની ગાડીઓને થંભાવી દેવામાં આવે છે. આવા કાયદાનો કોઈ ભંગ કરે, તો પોલીસ-સત્તા એની પર બેરહમીથી દંડ ફટકારતી હોય છે. આ સંદર્ભમાં આજથી સો સવાસો વર્ષ પૂર્વે જૂનાગઢમાં બનેલી એક ઘટના જાણવા જેવી છે.
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩ -
૧૭
