________________
ગુનેગાર ઠર્યા છે. દિવાનના હુકમ મુજબ ગુનેગાર છોકરાને રાજસેવકો પકડીને મોતીબાગ તરફ લઈ જવા માંડ્યા. બચાવનો એકાદ અક્ષર પણ બોલવાની તક મા-દીકરાને અપાઈ ન હોવાથી બંને ભયથી થરથર ધ્રૂજી રહ્યાં હતાં. પથ્થર કોઠાં પાડવા જ નંખાયો હતો, બાપુને ઇજા પમાડવાનો તો સ્વપ્રેય ઇરાદો નહોતો. છતાં ઘા બાપુને વાગ્યો હતો, આ પણ હકીકત હતી. એથી આ ગુનાની સજા રૂપે થનારો દંડ મા-દીકરાના કાળજાને કંપાવી રહ્યો હતો.
સવારી સમાપ્ત થતાં જ મોતીબાગમાં મળેલા દરબારમાં બાપુ જ્યાં સિંહાસન પર ગોઠવાયા, ત્યાં જ રાજસેવકો ગુનેગારને લઈને ખડા થઈ ગયા. ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડી રહેલાં મા-દીકરાને જોતાં જ સભાને એક તરફ એની પર દયાની લાગણી પેદા થઈ, તો બીજી તરફ એવું કૂતુહલ પણ સભાને ઘેરી વળ્યું કે, કેવી સજા ફટકારાશે ?
દિવાનની આંખ લાલઘૂમ હોવા છતાં બાપુની આંખનો ખૂણોય લાલાશ ધરાવતો નહોતો બન્યો, એ જોતાં જ મા-દીકરાના જીવમાં જરાક જીવ આવ્યો. એમને એવી આશા જાગી કે, જો હકીકત જણાવીશું, તો બાપુ અસહ્ય સજા તો નહિ જ ફટકારે ! બાપુ મા-દીકરા સાથે પૂછપરછ કરવા ઇચ્છતા હતા, પણ દીવાને તો સીધી જ પોતાની વાત રજૂ કરતાં કહ્યું કે, બાપુ ! આ છોકરાએ જ પથ્થરનો ઘા કર્યો હોવાથી આપના માથે ઢીમડું ઊપસી આવ્યું છે. આવા ગુના બદલ આપ હવે જે સજા ફરમાવો, એને શિરોધાર્ય રાખ્યા વિના આ મા-દીકરાનો છુટકારો થાય એમ જ નથી. - દીવાનની આ વાત લક્ષ્યમાં લીધા વિના જ પ્રજાવત્સલ બાપુએ છોકરાને હળવાશપૂર્વક પૂછ્યું કે, તારે બચાવમાં જે કંઈ કહેવું હોય, એ કહેવાની છૂટ છે. તું જરાય ડર રાખ્યા વિના સાચી વિગત રજૂ કરી શકે છે. એને બરાબર સાંભળવાની મારી તૈયારી છે.
બાપુની આટલી વાત સાંભળીને છોકરામાં કંઇક હિંમત જાગી. સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩ -
