________________
સેવા મળવા બદલ ખુમારીભેર ગિરનારી ગુફાઓ ગજવતો સાધુ ક્યાં અને ડગલે ને પગલે નવાબની નેહનજર જેને અપેક્ષિત હોય, એવી પરાવલંબી પ્રજા ક્યાં? બંને માટે સરખા કાયદા હોઈ શકે ખરા?
સાધુ તરફથી સણસણતા બાણની જેમ છૂટેલા આ સવાલની અણી દયારામના દિલને વીંધી ગઈ. એમણે જરા તોરપૂર્વક કહ્યું : બાવાજી ! ચોરી પર પાછી શિરજોરી કરવી રહેવા દો. જૂનાગઢમાં વર્ષોથી બરાબર પળાતા આ કાયદાનો સૌ પ્રથમ ભંગ કરનારા તમે હોવાથી તમને હજી એક તક આપવામાં આવે છે કે, કાં દિલગીરી દર્શાવો, કાં દંડ ભોગવવા તૈયાર થઈ જાવ !
સાધુનું સ્વમાન ખળભળી ઊઠ્ય : ગુનો પુરવાર થયા વિના વળી દિંડ ભોગવવાની વાત કેવી ? આ બચાવ સાંભળીને તો દયારામનો ગુસ્સો સાતમા આસમાને પહોંચ્યો જે ગુનો જગજાહેર છે, એના માટે વળી પુરાવો માંગવાની આવી ગુસ્તાખી ! આવો પ્રશ્નાર્થ ખડો કરીને દયારામે સૌને સંભળાય એ રીતે કહ્યું : લાતો જ જેની લત છોડાવી શકે, એવો ભૂત વાતોથી કદી વશ થાય ખરો ?
વાગબાણથી આ રીતે વીંધીને જ દયારામ શાંત ન થયા, એમણે સાધુને એ રીતે ફટકાર્યા કે, બીજી વખત એ આ રીતે છડેચોક કાયદાને કચડવાનું સાહસ કરવાનું જ ભૂલી જાય ! આટલો દંડ ફટકારીને દયારામે સાધુને જવા દીધા. દિલગીરી વ્યક્ત કરનારા વિચારને પણ અવકાશ આપ્યા વિના સાધુ સ્વમાનભેર વિદાય થઈ ગયા. જતાં જતાં એમના મોંમાંથી એટલા શબ્દો સરી પડ્યા કે, દયારામ જો સાચેસાચ બ્રાહ્મણ હશે, તો સાધુ સામે આ રીતે હાથ ઉગામવા બદલ એને પશ્ચાત્તાપ થયા વિના નહિ જ રહે.
બ્રાહ્મણ તરીકેના ધર્મને ધક્કે ચડાવીને દયારામે જે રીતે સાધુ સામે હાથ ઉગામ્યો હતો, એ પાપ એને જંપીને બેસવા દે, એ શક્ય જ
સંસ્કૃતિની રસધાર ભાગ-૩ +
– ૧૯
