Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 336

276 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ० 6 पा० 1 सू० 81-86 *नाटेय इत्यस्याने कार्दनेरः, कार्दनेयः इति / श्चतुष्पाद गोविशेषवचनः तस्य 'चतुष्पादभ्यः०' प्रयोगौ। कर्दना वंशोपरि नर्तिका, तदपत्यं काई- इति पूर्वेण सिद्धयति / अत्र तु अचतुष्पादर्थ ग्रहनेयः / / 80 // णम् / गृष्टि, हृष्टि, हलि, वालि, विनि, कुद्रि, अज बस्ति, मित्रयः इति गण्यादिगणः / कारस्य गोधाया दुष्टे णारश्च // 6 / 1 / 81 // / मितकार्यार्थत्वात् मैत्रेयः पिता, मैत्रेयः पुत्रः : (अत्र) म० वृ०-गोधाशब्दाद् दुष्टेऽपत्ये ‘णारः प्रत्ययः' मित्रयुशब्दः, मित्रयोरपत्यम्- 'गृष्यादेः' एया , स्यात् , चकाराद् एरण च / गोधाया अपत्यं दुष्टं 'सारवाकमैत्रेयभ्रीणहत्यधैवत्यहिरण्मयम' (74 / =गौधारः, गौधेरः / योऽहिना गोधायां जन्यते 30) इति सूत्रेण यु इति लुप्यते, इति प्रथममैत्रेय[स गौधारः] / गौधेयोऽन्यः / / 81|| शब्दसिद्धिरयम् ; मैत्रेयस्यापत्यं मैत्रेयः, 'अत इन' अव०-१“गौधेयः', 'शुभ्रादिभ्यः (6 / 1 / 73) (6 / 1 / 31), 'जिदार्गदणियोः' (6 / 1 / 140) इत्यनेन एयण ||8|| इन लुप्यते / ऋष्यणबाधकः ‘इतोऽनिः ' (6 / 1 / जण्ट-पण्टात् // 6 / 1 / 82 / / ७२।इति) एयण , तस्य बाधको गृष्यादिः / / 84|| वाडवेयो वृषे // 6 / 1185 / / म० वृ०-आभ्यामपत्ये 'णारः' स्यात् / जाएटारः, पाण्टारः / / 8 / / म० वृ० --बडवाशब्दात् वृषेऽर्थे 'एया एयण वा' निपात्यते। वृषो यो गर्भ बीजं निषिञ्चति स चतुष्पाद्य एयत्र // 6 / 1183 / / वाडवेयः / अपत्येऽणेव- वाडवः / / 5 / / म. वृ०-'चतुष्पाद्वाचिशब्देभ्योऽपत्ये 'एय' अव०-१बडवाया वृष इति वाक्यम् , वाडवेयः स्यात् / अणादीनामपवादः / २कामण्डलेयः, माद्र इति प्रयोगः // 85 // बाहेयः, शाबलेयः, "बाहुलेयः, सौरभेयः / / 8 / / रेवत्यादेरिकण / / 6 / 186 / / प्रव०-'चत्वारः पादा यासां स्त्रीणामिति स्त्री- __म० वृ०-रेवती इत्यादिभ्योऽपत्ये 'इकण्' लिङ्गे एव वाक्यं कार्यम् , न तु चत्वारः पादा येषा- स्यात् / एयणादीनामपवादः / श्रवतिकः // 86 / / मिति पंलिङ्गे / स्त्रीलिङ्गशब्दानामेव एयज्ञ क्रियते / अव०-रेवती,अश्वपाली, (मणिपाली,द्वरपाली,) 'सुसङ्ख्यात्' (13 / 150) इति पादस्य पाद्भावः / वृकवञ्चिन , वृकग्राह, कर्णग्राह, दण्डंग्राह, कुक्कुटाक्ष २कमण्डलू , कमण्डल्या अपत्यम् / मद्रबाह्वा अप इति रेवत्यादिगणः। द्वारपाल्यन्तानामेयणोऽपवादोत्यम् / शम् , शाम्यति वर्णेकत्वमस्यामिति शवला, ऽत्र इकण। 'रेवती, रेवत्या चन्द्रयुक्तयाऽहो रेवती, शबलायाः अपत्यम् / 'बहुलायाः अपत्यम् / 'सुर 'चन्द्रयुक्तात् काले लुप्त्वप्रयुक्ते' (6 / 2 / 6) इति सूत्रेण भेरपत्यं सौरभेयः / / 83 / / अण् लुप् च, 'दयादेर्गोणस्थाकिस्तद्धित०' (2 / 4 / गृष्टयादेः // 6 / 1 / 84 / / 95) इत्यनेन डीनिवृत्तिर्भयति, पुनः 'रेवतरोम० वृ०-गृष्टयादिभ्योऽपत्ये 'एयब् ' स्यात् / हिणाद् भे' (2 / 4 / 26) इत्यनेन दी, रेवत्यां जाता गायः / / 84 // रेवती, 'भत्तसन्ध्यादेरण' (63189), 'चित्रारेव तौरोहिण्याः स्त्रियाम् ' (6 / 3 / 108) इति अण् प्रव०-'गृष्ठयादेः' इत्यपि सूत्रमणादीनामप- लुप्यते, ‘ड्यादेगौणस्या०' (इति) डीनिवृत्तिः, पुनः वादकम् / तथाहि-'ऋषिवृष्ण्यन्धक०' (6 / 1 / 61) रेवतरोहिणाद् भे' इति ढी, रेवत्या अत्यं-रैवतिकः, . इत्यनेन अण् प्राप्नोति, अस्य अणो बाधकेन 'इतोऽ- | 'रेवत्यादेरिफण', 'जातिश्च णितद्वितयस्वरे (3 / 2 / निमः' (631172) इत्यनेन एयणप्रातिः, अण् एयण / 51) इति पुंवद्भावः, रेवत इति शब्दः, अवर्णवर्णस्य' इति द्वयोर्बाधको गृष्ट्यादिरिति / यो गृष्टिशब्द- J (74 / 68) / / 6 / /