Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 520

460] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०७ पा०२ सू० 128-131 - - चक्षुकरोति, भवति, स्यात् ; उच्चक्षकरोति, उच्च- | एतस्मिन्विषये 'सकारादिः सात्',[व्याप्तौ=] प्रागतशूभवति, स्यात् ; चेतीकरोति, चेतीभवति, स्यात् ; त्तत्त्वस्य चेद् व्याप्तिः सर्वात्मना द्रव्येणाभिसम्बन्धो "विचेतीकरोति,भवति, स्यात् ; रहीकरोति, रही- गम्यते / द्विसकारपाठः षत्वनिषेधार्थः' / २अग्निभवति. स्यात परजीकरोति.रजीभवति. रजीस्यात : सात् करोति काष्ठम् , अग्मिसाद् भवति, अग्निविरजीकरोति, विरजीभवति, स्यात् / बहुवचनं / सात् स्यात् / उदकसात् करोति लवणम् / ५सत्यातदन्तानामपि परिग्रहार्थम् , भन्यथा “ग्रहणवता मपि वस्तुनि व्याप्तौ प्रागतत्तत्त्वमात्रे चिर्भवत्येव, (नाम्ना) न तदन्तविधिः" इत्युपतिष्ठेत // 127 // | नार्थो वावचनेन / अग्नीकरोति, अग्नीभवति, स्यात् काष्ठम् / उदकीकरोति, भवति, स्याद् लवअव०-'अनरुः अरुः करोति अरूकरोति / णम् / व्याप्तिस्तु प्रकरणादेर्गम्यते // 130 // अनरुः अरुर्भवति / महदर्यस्य स महारुः, अमहारुषं महारुषं-करोनि महारूकरोति / तथा अत्र०-१'न स्स' (2 / 3 / 69) इति सूत्रे षत्व- . . किश्चिद्धर्मिणमपेक्षते, यथा शुक्लीकरोति पटम् , प्रतिषेध उक्तोऽस्ति / २सर्व काष्ठं प्रागनग्निइति हेतोः अमनस्विनं (मनस्विन) करोतीति वाक्यं मग्नि करोति अग्निसात्करोति काष्टं मैत्रः / सर्व साभिप्रायं कर्त्तव्यम् / 'उद्गतं मनोऽस्य स उन्मना:, काष्ठं प्रागनग्निगग्निर्भवति अग्निसाद् भवति / सर्व अनुन्मनसमुन्मनसं करोति उन्मनीकरोति / उद्गतं लवणं प्रागनुदकमुदकं करोति देवदत्तः / व्याप्ती चक्षुर्यस्य, अनुच्चक्षुषमुच्चक्षुषं करोति / विगतं विरुद्धं सत्यां विरपि दृश्यते, यथा- अग्नीभवति वा चेतोऽस्य विचेता, अविचेतसं विचेतसं करोति= काष्ठम् , उदकीकरोति, उदकीभवति लवणम् इति विचेतीकरोति / (एवम् ) विगतं रहोऽस्य,अविरहसं सात् वा भवति पक्षे च्चि इत्येवं कथं न व्याख्यानं विरहसं करोति विरहीकरोति / 'विगतं रजोऽस्य, कृतमिति पराशयः, सूरिराह- अग्नीकरोति काष्ठअविरजसं विरजसं करोति=विरजीकरोति / / 127 / / मित्यादी काष्ठस्याम्तिना सर्वथाऽव्यापनात् एकइसुसोर्बहुलम् / / 7 / 2 / 128 // देशेनैवाग्निसदभावः, न सामस्त्येन. इति सम्पर्णा म. वृ०-इस् उस् इत्यन्तस्य बहुलं 'लुक्' व्याप्तिरिह नहि. इति वावचनेन 'सात् वा' इत्यनेन स्यात् , च्चौ परे / सीकरोति नवनीतम् , धनू किं फलम् // 130 // भवति वंशः / न च भवति,- धनुर्भवति / बहु. जातेः सम्पदा च // 7 / 2 / 131 // लग्रहणं प्रयोगानुसरणार्थम् / / 128|| म० वृ०-कृभ्वस्तिभिः सम्पदा च योगे कृग् प्रव०-'बहुलवशात् अन्तस्य लुक् न भवती कर्मणः भ्वस्तिसम्पत्कर्तश्च प्रागतत्तत्त्वेन जातेः त्यर्थः // 128 // सामान्यस्य व्यातौ ‘स्सात्' स्यात् / अस्यां सेनायां सर्व शस्त्रमग्निसात्करोति दैवम् , अग्निसाद् भवति, व्यञ्जनस्यान्त ईः // 7 / 2 / 129 // अग्निसात् स्यात् / अस्यां सेनायां सर्व शस्त्रमग्निम० वृ०-व्यञ्जनान्तस्य बहुलम् 'ईकारोऽन्तो' सात् सम्पद्यते / वर्षासु सर्व लवणमुदकसात् भवति यौ। दृषदीभवति शिला [समिधि भवति करोति मेघः, उदकसाद्भवति,उदकसात् सम्पद्यते। काष्ठम् ] / न च भवति,-दृषद्भवति // 129 // चकार उत्तरत्रोभयोः समुच्चयार्थः // 131 // व्याप्तौ स्सात् // 7 / 2 / 130 // मवृ०-कृभ्वस्तिभ्यां कर्मकर्तृभ्यां प्रागतत्तत्त्वे / अव०- 'सम्पदा इति कोऽर्थः ? सम्पद्यते इति वर्तते [अग्रे 'अधीने' इत्यभिनवार्थोपादानात्]|| इति धातुप्रयोगे कर्तृपदात् स्सात् भवतीत्यर्थः /