Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 595

द्विरुक्तिविधानम् ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / [535 - - अव०-१शुक्लादिसदृशं वस्तु अपरिपूर्णगुण- | माणवक !, अविनीतक 3 अविनीतक !, अविनीमेवं शुक्लशुक्लं रूपमित्यादि उच्यते / २कालकका- | तक अविनीतक ! इदानीं ज्ञास्यसि जाल्म ! / लिका,अत्र रिति'(३२।५८) इति सूत्रेण पुंवद्भावः। | कुत्सने,-शक्तिके 3 शक्तिके !, शक्तिके शक्तिके ! शुक्लप्रकारोऽस्य, 'प्रकारे जातीयर' (72 / 75) / 86 / रिक्ता ते शक्तिः / आदीति किम् ? १०भव्यः प्रियसुखं 'चाकृच्छ // 7 / 4 / 87 // खल्वसि माणवक ! // 89 // म० वृ०-प्रियसुखशब्दावकृच्छ [क्लेशाभावे] प्रव०-'आदि च तत् आमन्त्र्यं च / कार्यअर्थे नवा द्विरुच्येते, तत्र च आदौ शब्द(रूपस्य) वाभिमत्यं संमतिः पूजनं वा / उपरगुणासहनस्यादेः प्लुप् / प्रियप्रियेण ददाति, प्रियेण ददाति ; मसूया / कोपः क्रोधः / 'कुत्सनं निन्दा / एते सुखसुखेन, सुखेन अधीते ; अक्लेशेनेत्यर्थः / / 8 / / प्रयोक्ता(यो) देवदत्तः तस्यैव धर्माः नाभिधेयधर्माः / एवमभिरूपक३ अभिरूपक!अभिरूपक अभिरूपक! प्रव०-१चकारः 'प्लुप चादौ स्यादेः' (74 | इत्यपि / स्वरेष्विति किम् ? व्यञ्जनान्तस्यापि 81) इत्यस्यानुकर्षणार्थः, तथा च चकारानुकृष्ठत्वा- यथा स्यात् ,कोऽर्थः?व्यञ्जनान्तस्य शब्दस्य स्वरेष्वदुत्तरत्र नानुवृत्तिः // 87|| न्त्यः स्वरः प्लुतो भवति इत्यर्थः / शक्नोति स्म= वाक्यस्य परिर्वजने // 7488 // शक्तः, तत आप, शक्ता इति शब्दः, कुत्सिता शक्ता-शक्तिका, 'प्राग् नित्यात् कप्' (73 / 28), म0 वृ०-वाक्यस्यावयवो यः परिशब्दो न 'अस्यायत्त'० (2 / 4 / 111) इति इत्वम् / एवं यष्टिके पदस्य, स वर्जने वर्तमानो भवा द्विरुच्यते / 3 यष्टिके !,पक्षे यष्टिके यष्टिके! रिक्ता ते शक्तिः / परिपरि त्रिगर्तेभ्यो वृष्टो मेघः / वाक्यस्येति किम्? यष्टस्तुल्या यष्टिका, 'तस्य तुल्ये कः संज्ञाप्रतिकृत्योः' परित्रिगर्त वृष्टो मेघः / वर्जन इति किम् ? साधु (7 / 1 / 108) इति कः / 10 भव्यः खल्वसी'-त्यत्र देवदत्तो मातरं परि / / 8 / / माणवक इत्यामन्त्र्यं पदमस्ति, परं न आदौ, किन्तु भव्य इति आदौ पदम् / तथा ११अन्त्यश्च इत्यत्र प्रव०-१ परित्रिगतम्', अत्र 'पर्यपाहि '0 चकारो द्विवचनानुकर्षणार्थः / तथा च चानुकृष्त्वा(३।१।३२). इत्यव्ययीभावः / / 88| दुत्तरसूत्रेषु द्विर्वचनं नानुवर्तते // 89 / / संमत्यसूया कोप-'कुत्सनेष्वा द्यामन्त्र्यमादौ भर्त्सने पर्यायेण / / 7 / 4 / 90 // स्वरेष्वन्त्यश्च' प्लुतः // 7 / 4 / 89 / / म० वृ०-भर्त्सनं कोपेन दण्डाविष्करणम् / म० वृ०-संमत्याद्यर्थेषु वर्तमानस्य वाक्य- | तत्र द्विवचनं सिद्धमेव, प्लुतार्थ आरम्भः। भर्सने स्यादिभूतमामन्त्र्यमामन्त्रणीयार्थं पदं द्विरुच्यते,तत्र | वर्तमानस्य वाक्यस्य यदामन्त्र्यं पदं तद् द्विरुच्यते। द्विरुक्ती आदौ पूर्वोक्तौ स्वरेषु स्वराणांमध्ये योऽन्त्यः तत्र पर्यायेण पूर्वस्यामुत्तरस्यां चोक्तौ स्वरेष्वन्त्यः स्वरः स प्लुतो नवा भवति / संमत्यादिषु बहुवच- | प्लुतो वा स्यात् / चौर 3 चौर !, चौर चौर 3 !; नाद् द्विवचने विकल्पो न सम्बध्यते / संमतौ, चौर चौर ! 'घातयिष्यामि त्वाम् / / 90 // माणवक ३माणवक! ,पक्षेमाणवकमाणवक!शोभन: अव०-'हन् , घ्नन्तं प्रयुङ्क्ते, णिग्, खल्वसि / असूयायाम् ,-माणवक ३माणवक !, / किणति घात्' (4 / 3 / 100) / / 90 // माणवक माणवक !, अभिरूपक 3 अभिरूपक !, | अभिरूपक अभिरूपक! रिक्तं ते आभिरूप्यम् / त्यादेः साकाङ्क्षस्याङ्गन / / 7 / 4 / 91 / / कोपे,-माणवक३ माणवक !, [ पक्षे] माणवक | म० वृ०-भर्त्सनेऽर्थे वाक्यस्य सारेवन्त्यः