Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 604

544 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०७ पा० 4 सू० 112 [यज् . भृशं यजते, यङ् , यायजिषीष्ठ इत्याशास्य- | (४।४।१२१)इति यलोपे कर्त्तव्ये। देवं लवमाचष्टे, मानः एवं पापचिषीष्ठ इत्याशास्यमानः तिक्कृतीनाम्नि' | णिज् , 'अतः' (4 / 3 / 82), देवयतीति लवयतीति (5 / 1 / 71) तिक , यज् , पच् , णिग् , याज्यते / विप , ततो णिग्लोपः, कौ कर्त्तव्ये 'अनुनासिके पाच्यते इति तिक् , अकारणिगलोपयोः स्थानित्व- च० (4 / 1 / 108) इति वस्य ऊट, ऊटि कर्त्तव्ये निषेधात् पत्वं कत्वंच सिद्धम् ]स्क्लुग्विधेः प्रतिषेधः ण्यकारलोपौ न स्थानिवद् भवतः; लौ इत्यत्र 'ऊटा' किम् ? सुकूः, काष्ठतक् [काष्ठं तक्षयति, क्विप् , (1 / 2 / 13) इति औत्वम् / 'कुस्मण , णिच् , णिलुकः स्थानित्वनिषेधाभावात् स्कोलग् न भवति, किप // 111 / / संयोगान्तलोपस्तु भवत्येव, असद्विधौ स्थानित्य- लुप्यावृल्लेनत् / / 7 / 4 / 112 // प्रतिषेधात् ] // 111 / / म० वृ०-परस्य प्रत्ययस्य लुपि सत्यां लुब्अव०-१'वियन्ति', एवमपयन्ति, इण , वि | भूतपरनिमित्तकं पूर्व कार्य न भवति, अय्वृल्लेनत्= अप पर्वम, अन्ति. इणश्च य . इणो यत्वं स्वरादेशः वृत लत्वमेनच्च वर्जयित्वा / तद् , सिः, 'अनतो .. परनिमित्तकः पूर्वविधौ ‘समानानां तेन'० (1 / 2 / 1) | लुप्' (1 / 4 / 51) इति सिलोपः] अत्र स्थानिवद्भाइति दीर्घत्वे, अपयन्ति ( इति ) अत्र 'अवर्ण- | वप्रतिवेधात् त्युदाद्यत्वसत्वे [आवरः' (2 / 1 / 41) स्येवर्णादि'० (1 / 2 / 6) एत्वे च कर्त्तव्ये स्थानी न इति अत्वं 'तः सौ सः' (2 / 1142) इति सत्वम् ] भवति / तानि सन्ति, तौ स्तः ; तानि , अग्रे न भवतः / गर्गाः, कुवलम् / तथा प्लुप्यपि लुप्पसन्ति ; तौ, अग्रे स्तः ; 'असक भुवि' अन्ति, तस्; तास्त्येव, तेन पञ्चगोणिः, अत्रेकणः प्लुपि न वृद्धिः 'इनास्त्योलुक' (4 / 2 / 90) अस्तेरकारलोपः, अत्र [अत्र इकणो 'नाम्नि' (6 / 4 / 172) इति लुपि सति अकारलोपः स्वरादेशः तानि इत्यन्तेकारस्य 'इवर्णा- न वृद्धिः] / लुपीति वचनाल्लुकि सत्यां भवत्येव दे'० (111 / 21 ) इत्यनेन यकारे, तौ इति औका- परनिमित्तकं पूर्व कार्यम् ,-गोमान , अत्र सिलुकि रस्य ओदौतोऽवाव्' (1 / 2 / 24) इति आव् इति तन्निमित्तं दीर्घत्यं भवति / लुपीति सप्तमीनिर्देशात् कर्तव्ये स्थानी न भवति / 4 वैयाकरणः', एवं पूर्वस्य यत्कार्य प्राप्तं तन्निषिध्यते, समुदायस्य तु सौवश्वः, इत्यत्र व्याकरण इति शब्दसिद्धिप्रस्तावे वि. भवत्येव / पयः, साम, पञ्च ; अब पदसंज्ञा, तथा च आ, करण ; सु , अश्व ; अत्र इकारस्य यत्वम् तन्निबन्धानि रुत्वलोपादीनि भवन्ति / , कथं पापक्ति उकारस्य वत्वं स्वरादेशः, तस्य स्थानित्वाभावात पापचीतीत्यत्र द्वित्वं ? नेदं यङि' निमित्ते, किन्तु ऐकारागमस्य आय औकारागमस्य आव न भवतः / यङन्तस्य / अय्वृल्लेनदिति किम् ? वृत् , वेवेद्धि, "बिम्ब, 'गौरादि'० (2 / 4 / 19) ङी, 'अस्य वां शोशवीति, जरीगृहीति / निजागलीति / एतद्,लुक ' (2 / 4 / 86) बिम्बी इति शब्दः, बिम्ब्याः फलं एनत् पश्य, एनच्छितकः / 'स्थानीवावर्णविधौ' बिम्बम् , 'हेमादिभ्योऽञ् (6 / 2 / 45), 'फले' (6 / (7 / 4 / 100) इति लुपः स्थानिवद्भावेन प्राप्तानां 2 / 58) इति सूत्रेण अय् लुप्यते, ‘डयादेर्गोणस्या- कार्याणां प्रतिषेधार्थ वचनम् // 112 // किप० (2 / 4 / 95) इत्यनेन डी लुप्यते , अत्र ङीलुपः परनिमित्तत्वेऽपि 'न सन्धि'० (7 / 4 / 111) ___ अव०-'यङि परे निमित्ते / 2 सन्यडश्च' इति सूत्रेण ङी इत्यस्य स्थानित्वप्रतिषेधात् 'अस्य | (4 / 1 / 3) इति निमित्तं विनैव सन्नन्तयङन्तयोरेव ड्यां लुक् (2 / 4 / 86) इति अकारस्य लुक् न भवति।। द्वित्वं धातोराद्य एकस्वराऽवयवस्य भवति / व्यध्, एवमामलकम् ,पञ्च बारः, पञ्चेन्द्रादयः। 'कण्डूतिः', यङ्, 'ज्याव्यधः क्ङिति' (4 / 1181) द्वित्वम् , कण्डूयते:क्ति , अतः' (4 / 3 / 82) इत्यकारलोपः,परनि- 'आगुणावन्यादेः' (4 / 1 / 48), 'बहुलं लुप्' (3 / 4 / मित्तकोऽकारलोपो न स्थानी, य्वोः प्वय् व्यञ्जने'० / 14) / शोशनीति', योश्वि गतिवृद्धयोः श्वि, यङ्,