Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 546

486] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०७ पा० 3 सू० 64-66 लुप्यते / एवं २मालव्य इत्यादिष्वपि पूर्ववत् सर्व / नेन एयण , यौधेय इति शब्दो निष्पन्नः / शुक्रस्य कर्त्तव्यम् / गां पालयतीति गोपालः, 'कर्मणो- शुभ्रस्यापत्यम्-'शुभ्रादिभ्यः' (6 / 1 / 73) इत्यनेन ऽण'(५।११७२),गोपालस्यापत्यं गौपालिः,'अत इब्' | एयण, शौक़यः शौभ्र यः इति शब्दौ / 'घृतायाः (६।१।३१',गौपालिः(इति)अत्र प्रथमासिः, गौपाली धृताया अपत्यं बहवः कुमारा:-'द्विस्वरा०' 6 / 1 / 71) (इति) अत्र औ, इदुतोऽस्त्रेरीदूत्'(१९४।२१) ईत् / रा- इत्यनेन एयण , ज्यावनायाः अपत्यम्-'त्याप्त्यूकः' ज्ञोऽपत्यम्- 'जातौ राज्ञः' (631092) इत्यनेन यः / (6 / 170) इत्यनेन एयण् / तदनन्तरं यौधेय एव प्रत्ययः, 'अनोऽध्ये ये' (7 / 4 / 51) प्रतिषेधात् 'नोs- यौधेयः, यौधेयावेव यौधेयौ; यौधेया एव ‘यौधेयाः / पदस्य तद्धिते' (7 / 4 / 61) इति न भवति / यटि एवं शौक्रेय इत्यादिष्वपि वाक्यानि / यौधेयातु सति ङी स्यात् / वाहीकेष्विति किम् ? शबराः | देरन् ' (7 / 3 / 65) इत्यनेन अप्रत्ययः / एषु ‘देरशस्त्रजीविसङ्घः, शबरः, शबरौ; पुलिन्दः, पुलि- बणोऽप्राच्यभर्गादेः' (6 / 1 / 123) इति अब्लोपन्दौ / / 63 // प्रतिषेधः, ततः पुनरपि यौधेयानामयं सवादिः इति वृकाट्टेण्यण् // 7 / 3 / 64 // वाक्ये 'सङ्घघोषाङ्कलक्षणेऽञ्यविनः' (6 / 3 / 172) इत्यनेन अबन्तात् अण् क्रियते / अत्र पर आहम० वृ०-वृकात शस्त्रजीविसङ्घवाचिनः ननु अणेव विधीयताम् , किमन्विधानेन ? इत्याहस्वार्थे 'टेण्यण' स्यात् ,सच द्रिः। वार्केण्यः,वार्केण्यौ, अञ्चचनमित्यादि, अअप्रत्ययानन्तरं 'सङ्घघोवृकाः / वार्केणी स्त्री / शस्त्रजीविसङ्घादित्येव षाङ्क०' (6 / 3 / 172 / इत्यादिना यथा अण् भवति कामक्रोधौ मनुष्याणां खादितारौ वृकाविव // 64 // एतदर्थमत्र सूत्रे अन्न विहितः, अन्यथा 'गोत्राददण्ड माणव०' ( 6 / 3 / 169) इत्यादिना अकञ् स्यात् / अव०-'वृकाट्टे'० इति सूत्रेऽयं विशेषो लिख्य- पुनः परः प्राह-ननु यौधेयादयः सङ्घवचनाः कथं ते,-उदाहरणेषु वाहीकत्वे नित्यमवाहीकत्वे तु विक- गोत्रं भवन्ति ? उच्यते, भर्गाद्यन्तर्गणो यौधेयादिल्पेन व्यटि प्राप्ते वचनमिदम् / एवं ‘यौधेयादेर' गणः, तत्र 'द्रेरक्षणोऽप्राच्यभर्गादेः' (6 / 1 / 123) इति (7 / 3 / 65) इत्यादिकमुत्तरसूत्रत्रयमपि // 64 // सूत्रे येऽपत्यप्रत्ययान्ताः शब्दास्ते गोत्रं भवन्ति, औपयौधेयादरम् // 7 // 3 // 65 // गवादिशब्दवत् / अपत्यं हि गोत्रम् / अपत्यप्रत्य यान्ताच्च "प्रकृतिग्रहणे स्वार्थिकप्रत्ययान्तानां ग्रहण"म० वृ०-'यौधेयादिभ्यः शस्त्रजीविसघ- | मिति न्यायात् स्वार्थिकोऽपि प्रत्ययोऽपत्यग्रहणेन वाचिभ्यो-'ऽ'स्यात्स च द्रिः यौधेयः। श्यौधेयौ, गृह्यते / अत्र च इदमेव अब्वचनं लिङ्गम् // 65 / / यौधेयाः; उशौक्रेयः, घातयः / अवचनं 'सयघोषाङ्कलक्षण'० 6 / 1 / 171) इति अणर्थम् / पर्धादेरण् / / 7 / 3 / 66 // तेन यौधेयस्य सवादियौधेय इति भवति // 65 / / मवृ०-पर्श इत्यादिभ्यः शस्त्रजीविसङ्घार्थे भ्यः ‘स्वार्थेऽण् ' स्यात्स च द्रिः। पार्शवः, पार्शवी, अव०-"दूरवणोऽप्राच्यभर्गादेः' (6 / 1 / 123) रंपर्शवः; राक्षसः,[राक्षसौ] रक्षांसि / त्रियां "पर्शः / . इति तद्धितप्रथमपादे सूत्रे भर्गादिगणोऽस्ति, भर्गा [पशु, रक्षस् , असुर, वह्निक, वयस् , वसु, मरुत्, दिगणप्रान्ते च यौधादिगणः उक्तः, तथाहि-यौधेयः, सत्वन , सत्वन्तु, दशाई, पिशाच, अशनि, कार्षापण शौक्रयः, शौभ्रयः, घार्तेयः, धार्तेयः, ज्यावनेयः इति पर्वादिगणः // 66 / / इति यौधादिगणः / 'युधाशब्दः, युधाया अपत्यं बहवः कुमाराः, ते शस्त्रजीविसवः स्त्रीत्वबहुत्ववि- ___ प्रव०- 'पर्शोरपत्यं बहवो माणवका इति शिष्टो विवक्षितः, 'द्विस्वरादनद्याः' (6 / 1171) इत्य- | वाक्ये 'पुरुमगधकलिङ्ग' (6 / 1 / 116 ) इत्यण,