Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 568

508 / श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०७ पा० 3 सू० 164-170 यस्य स विग्रः / वेः पक्षण इब नासिकाऽस्य / एवं पूर्ण ककुदमस्य-पूर्णककुद् / ४एवं यष्टिवत् // 163 / / ककुदमस्य यष्फिकद्, नातिस्थूलो नातिकृशो यस्य जायाया जानिः // 7 / 3 / 164 // ककुदः स यष्टिककुद् ; तथा सन्नं जीर्ण ककुदमस्य= म० वृo-जायाशब्दस्य 'जानि'-रित्यादेशः सन्नककुद् कृशः, पन्नककुद् वृद्धः इति विशेषप्रयोगाः // 167|| समासान्तो बहुव्रीहौ स्यात् / 'युवजानिः, रप्रियजानिः, अनन्यजानिः // 164|| त्रिककुद्गिरौ // 7 / 3 / 168 // म० वृ०-त्रिशब्दात्परस्य ककुदस्य गिरौ प्रव०-'युवतिर्जाया यस्य स युवजानिः, वाच्ये बहुव्रीहौ 'ककुत्' इत्यादेशो निपात्यते / 'परतः स्त्री पुंवत्' (32 / 49) इत्यनेन पुवद्भावः, 'त्रिककुत् पर्वतः / / 168 / / तिप्रत्ययलोपः / एवं प्रिया जायाऽस्य=प्रियजानिः / (एव) शोभना जायाऽस्य शोभनजानिः, वधूर्जाया __ अव०- त्रीणि ककुदानि ककुदाकाराणि शिखऽस्य वधूजानिः। नान्या जायाऽस्य। सर्वत्र ‘परतः राण्यस्य पर्वतस्य / 'वेगिरा'विति सिद्धे निपातनं स्त्री पुंवत्०' (३।२।४९)इत्यनेन पुंवद्भावः // 164 // पर्वतविशेषप्रतिपत्त्यर्थम्। तेनान्यस्मिन् विषये त्रिक कुद इत्येव भवति // 168 / / व्युदः काकुदस्य लुक् / / 7 / 3 / 165 // स्त्रियामूधसो न // 7 / 3 / 169 // म० वृ०-व्युद्भ्यां परस्य काकुदस्य [ तालु] बहुव्रीहौ 'लुक्' समासान्तः स्यात् / 'विकाकुन , म० वृ०-त्रियां वर्तमानस्य ऊधसशब्दस्य उत्काकुत् // 165 // 'न्' इत्यादेशः समासान्तः स्याद् बहुव्रीही / 'कुण्डो ध्नी, रघटोध्नी, महोनी गोः / त्रिवामिति किम् अव०-'विगतं काकुदं तालु अस्य विकाकुत् / महोधाः मेघः // 169|| २दकारमध्यस्थ अकारो लुप्यते इति लुगादेशः समासान्त इत्यस्य व्याख्यानम् / / 165 // प्रव०- 'कुण्डमिवोधोऽस्याः-कुण्डोनी / पूर्णाद्वा // 7 / 3 / 166 // २घट इव ऊधोऽस्या घटोनी। (एवम् ) पीवरमूधो ऽस्याः पीवरोध्नी // 169 / / .. म० वृ०-पूर्णात्परस्य काकुदस्य 'लुक्' समासान्तो वा स्यात् / [पूर्ण काकुदमस्य=] पूर्णकाकुत, इनः कच् // 7 / 3 / 170 // पूर्णकाकुदः // 166 / / म००-इन्नन्ताद् बहुव्रीहेः स्त्रियां वर्तमानान् 'कच्' समासान्तः स्यात् / बहुदण्डिका सेना / ककुदस्यावस्थायाम् // 7 / 3 / 167|| २"अमिनस्मनग्रहणान्यर्थवतानर्थ केन च तदन्तविधि म० वृ०-अवस्थायां [वयसि गम्यमानायां | प्रयोजयन्ति" / बहस्वामिका.४बहवाग्मिका परी। 'ककुदस्य 'लुक्' समासान्तः स्याद् बहुव्रीहौ / अस- | स्त्रियामित्येव- बहुदण्डी,बहुदण्डिको राजा। चकारो जातककुद् बालः [ वत्सो वा], पूर्णककुद् युवा, / 'न कचि' (2 / 4 / 104. इत्यत्र विशेषणार्थः / / 170 / / स्थूलककुद् बलवान् / अवस्थायामिति किम् ? श्वेतककुदः / ककुच्छब्देनैव सिद्धे ककुदशब्दस्या अव०-'बडवो दण्डिनोऽस्यां सेनायां सा स्मिन् विषये प्रयोगनिवृत्त्यर्थ वचनम् // 167|| | बहुदण्डिका / "अनि'-नित्यादेरयमर्थः, यत्र क्वापि सूत्रे अनिनस्मन्प्रत्ययानुद्दिश्य कार्य प्रोक्तप्रव०-१ स्कन्धः शृङ्ग वृषभस्य कुहटि(:) इत्यपि। मस्ति, तत्र ते अनिनस्मन्प्रत्ययाः कर्तारः तदरन सञ्जातं ककुदं शृङ्गं स्कन्धः शृङ्गं कुहटिस्य। / न्तविधि प्रयोजयन्ति, कोऽर्थः ? ग्राहयन्ति / भा