Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 592

532 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०७ पा०४ सू०७८-८० यावदाम्रादयः पुष्पिता इति / न तावदिमे जम्बीराद्याः | रुच्यते। वीप्सा च स्याद्यन्तेष्वेव भवतीति श्तेषामेव पष्पिताः यावदिमे आम्रादयो हि पक्का इति / अन्ये- | द्विवचनम् / वृक्ष वृक्षं सिञ्चति, "ग्रामो ग्रामो भ्यः पर्वतरं पष्प्यन्तीत्यत्र मतान्तरेण तरप भवति, / रमणीयः, गृहे गृहे अश्वाः, योद्धा योद्धा क्षत्रियः / अलौकिकमर्थकथनमात्रं वा / 'पुष्पच् विकसने' | तथा रूपं रूपं पश्यति, शुक्लं शुक्लमानयति, इति देवादिकः पुष्प्यन्ति इति प्रयोगः // 7 // 'क्रियां क्रियामारभते / व्यापकधर्मस्यापि व्याप्येप्रोपोत्सं पादपूरणे // 7 / 4 / 78 // नाभेदोपचारात् भेदे सति १°व्यापकान्तरापेक्षायां वीप्सा भवति,-स एवान्योऽन्यः सम्पद्यते, नवो म० वृ०-प्र उप उत् सम् इत्युपसर्गा द्विरुच्य- नवो भवति जायमानः / आढयतरमाढयतरमानय, न्ते, यदि पादः पूर्यते। अत्र द्विर्वचनात् प्रागातिशायिकः // 8 // १"प्रप्रशान्त कषायाग्ने,-रुपोपप्लववर्जितम् ; . उदुज्ज्वलं तपो यस्य, संसंश्रयत तं जिनम्" / __ अव०-'वीप्सायाम्' इति प्रवाहसूत्रम् , प्रायः पादपूरण इति किम् ? प्रणम्य सच्छासनवर्धमानम् सर्वत्र 'बीप्सायाम्' इति सूत्रेणैव द्विर्वचनं क्रियते / // 78|| ननु वृक्षं वृक्षं सिञ्चतीत्यादौ वीप्सायां बहवोऽर्थाः प्रतीयन्ते, तत्र बहुषु बहुवचनं प्राप्नोति / उच्यते, अव०-प्रशम्यते स्म-प्रशान्तम् / कषायाग्ने पृथक्सङ्ख्यायुक्तानामिति सूत्रार्थवचनात् परिगृहीरिति पञ्चमीङसिः // 78 // तैकत्वादिसङ्ख्यानां पदार्थानां वीप्सया योगः इति सामीप्येऽधोऽध्युपरि / / 7 / 4 / 79 // तस्याः ( एकत्वादि सङ्ख्यायाः परित्यागो न भवम. वृ०-'सामीप्ये विवक्षिते अधस् अधि / तीति पुनः समुदायात् वृक्षं वृक्षमितिरूपात् बहुउपरि इति द्विरुच्यन्ते / अधोऽधो ग्रामम् , अध्यधि / वचनं न भवतीत्यर्थः। 'वीप्सा भवतीति सम्बन्धः / ग्रामम् , उपर्यपरि दुःखानि / सामीप्ये इति किम् ? भृशत्वाऽऽभीक्ष्ण्ये तु धातोरेव द्विवचनं भवति / अधः पन्नगाः, अधिब्रह्मदत्ते पश्चालाः,उपरि चन्द्रः / उस्याद्यन्तशब्दानामेव / वृक्षमिति क्रियोदाहरणम / // 79 // "ग्राम इति गुणोदाहरणम् / गृहे इति द्रव्योदाहर णम्। "योद्धेति जातेरुदाहरणम् / पक्रियया गुणो अब०-'सामीप्यं देशकृता कालकृता प्रत्या व्याप्यते, अत्रोदाहरणद्वयमिदम् / अत्र क्रियया सत्तिः / ब्रह्मदत्तस्वामिनः पश्चालाः स्वा इत्यर्थः, क्रिया व्याप्यते / १°सम्पद्यते इत्यादि क्रियायापे'स्वेशेऽधिना' (2 / 2 / 104) सप्तमी / उउपरि चन्द्र क्षम [ ? क्रियापेक्षायाम् ] / 'वीप्सायाम्' इति सूत्रे स्याये कथमुपशिरसो घटः ? अत्रौत्तराधर्यमानं विशेषोऽयम् , जात्येकशेषेतरेतरयोगक्रमाभिधानेषु विवक्षितम् , सदपि सामीप्यं न विवक्षितमिति सत्यामपि व्याप्तौ यथोक्तलक्षणवीप्साया अभावान्न द्विवचनं न भवति / यथायथमिति मकारान्तमव्य द्विक्तिः / तथाहि सम्पन्नो यवः, सम्पन्ना यवाः / यं यथास्वमित्यर्थे आश्रीयते इति // 79|| जातेरेकत्वात् बह्वर्थाभिधानं नास्ति / अस्मिन् वने वीप्सायाम् // 74 / 80 // वृक्षाः शोभनाः, अत्र 'स्यादाव०' (3 / 1 / 119) इत्येकम०वृ०-द्रिव्येण] पृथक्सङ्ख्यायुक्तानां बहूनां शेये साकल्येन व्याप्तिास्ति / तथाहि-कतिपयेष्वपि सजातीयानामर्थानां साकल्येन प्रत्येकं क्रियया / वृक्षेषु शोभनेष्वयं प्रयोगो भवति। एवमितरेतरयोगुणेन द्रव्येण जात्या वा युगपत् प्रयोक्तुाप्तुमि- | गेऽपि / अस्मिन् वने धवखदिरपलाशाः शोभना च्छा 'वीप्सा / वीप्सायां यच्छब्दरूपं तद् द्वि- | इति न वीप्सा विजातीयत्वात् साकल्याभावाच.... *अत्र 'इति' इत्यस्याग्ने “यथास्वे यथायथमिति नारम्यते" इति योजनीयम् /