Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 574

514] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासन [अ०७ पा० 4 सू०७-११ १२३)अण् / 'स्वर्गमनमाह-सौवर्गमनिकः, प्रभूता- | न्यझोरिदं नैयङ्कवम् / व्युत्पत्तिपक्षे पूर्वेण प्राप्ते दित्वादिकण् / (एवं)श्वदंष्ट्रायां भवः शीवादंष्ट्रोमणिः। विभाषा, अव्युत्पत्तिपक्षे त्वप्राप्त / / 8 / / द्वार, स्वर, स्वर् , स्वस्ति, स्वादुमृद् ,व्यल्कस, श्वस् , न अ-स्वङ्गादेः / / 7 / 4 / 9 / / श्वन ,स्फयकृत, स्त्र, स्वाध्याय, स्वग्राम इति द्वारादिगणः। अत्र गणे स्वशब्द इति पाठेनैव सिद्धे स्वा म० वृ०-बप्रत्ययान्तस्य स्वङ्गादेश्च य्वः ध्यायस्वग्रामपाठात् स्वापतेयं स्वाजन्यं स्वार्थिक प्राग “ऐत् औत् णिति न" भवतः / 'व्यावइत्यत्र न भवति / स्वपतौ साधु,-'पथ्यतिथिवसति क्रोशी , व्यावलेखी , व्यावहासी / स्वङ्गादि,स्वपतेरेयण' (7 / 1 / 16) / स्वजनस्य भावः कर्म वा, उस्वाङ्गि , व्याडिः, ५स्वागतिकः, व्यावहारिकः, 'पतिराजान्त०'(७॥११६० इति ट्यण ) / स्वार्थः प्रयो ७व्यायामिकी विद्या // 9 // मस्य-स्वार्थिकः // 6 // अव०-'व्य(? व्या)वक्रोशनं व्यावक्रोशी, व्यन्यग्रोधस्य केवलस्य / / 7 / 4 / 7 // तिहारेऽनीहादि०' (5 / 3 / 116) बः, व्यावक्रोशते(? . . म० वृ०-न्यग्रोधशब्दस्य केवलस्य(यो)यकार- परस्परमाक्रोशन)व्यावक्रोशी, नित्यं अधिनोऽण'(७) म्तस्य सम्बन्धिनः स्वरेष्वादेः स्वरस्य वृद्धिप्राप्तौ, 3158) / एवं व्यावलेखीत्यादयोऽपि साध्याः / तथा तस्मादेव यकारात्(प्रागऐ इत्यागमः स्यात् ,ठिणति / शोभनान्यङ्गानि यस्य,ततः स्वङ्गस्यापत्यं स्वाङ्गिः। नैयग्रोधो दण्डः, कषायो वा। केवलस्येति किम ? ४व्यडस्यापत्यं व्याडिः / “स्वागतमित्याह-स्वान्यायोधमूलाः शालयः, न्यायोधकः / / 7 / / गतिकः, 'प्रभूतादि०' (6 / 4 / 43 ) इकण् / व्यव हारेण चरति / व्यायामः प्रयोजनमस्याः व्यायाअव०-'न्यग्रोधस्य विकारो नैयग्रोधो दण्डः, - मिकी विद्या / स्वङ्ग, व्यङ्ग, व्यड, स्वागत, स्वध्वर, नैयग्रोधः कषायः ; प्राण्यौषधिo' (6 / 2 / 31) इत्यण् / व्यवहार, व्यायाम इति स्वङ्गादिगणः // 9 // न्यग्रोधमूले भवाः न्याग्रोधमलाः शालयः। उन्य श्वादेरिति // 7 / 4 / 10 // ग्रोधाः सन्त्यस्मिन् , ऋश्यादित्वाच्चातुरर्थिकः कः , न्यग्रोधकम् , न्यग्रोधके भवो न्यानोधकः / अत्राह म० वृ०-श्वनशब्द आदिरवयवो यस्य शब्दपर:- ननु 'सप्तम्या निर्दिष्टे०'(७।४।१०४) इति न्या स्य तस्य श्वादेर्नाम्नो वकारात्प्राग् ‘और्न' स्यात् , यात् न्यग्रोधमूल न्यग्रोधक इत्यनयोमलशब्द इति=इकारादौ किणति तद्धिते / १श्वाभस्त्रिः, कप्रत्ययाभ्यां न्यग्रोधशब्दस्य व्यवधानात् प्राप्तिरेव २श्वाशीर्षिः, उश्वागणिकः, ४३वायूथिकः / आदिग्रनास्तीत्याह सूरिः- इदमपि सूत्रं द्वारादीनां तदादि हणं किम् ? श्वभिश्चरति-शौविकः / इतीति किम्? विधिज्ञापकम् / तथाहि-न्यग् रोहतीति न्यग्रोध इति [श्वहानस्येदं=] शौवहानम् / / 10|| व्युत्पत्तिपक्षे केवलस्यैव इति नियमार्थम् , अञ्युत्पत्तिपक्षे तु विध्यर्थं वचनम् // 7 // प्रव०- 'श्वेव भनाऽस्य, श्वभत्रस्यापत्यम् , 'अत इज्' (6 / 1 / 31) / २३वेव शिरोऽस्य, श्वशिरन्यङ्कोवा / / 7 / 4 / 8 // सोऽपत्यम् , बाह्वादी , 'शीर: स्वरे.' (3 / 2 / 103) म० वृ०-न्यकुशब्दस्य यात् प्राग् वा 'ऐ:' इति शीर्षादेशः / (एवं) शुन इव दंष्ट्राऽस्य, श्वादंष्ट्रस्यात् , किणति / नैयङ्कवम् , न्याङ्कवम् / / 8 / / स्यापत्यम् (श्वादंष्ट्रिः)। श्वगणेन चरति / ४श्वयूथेन चरति / सर्वत्र 'शुनः' ( 3 / 2 / 90 ) इत्यनेन दीर्घः " प्रव०-न्यञ्चतीति 'नेरञ्चः' (उ० 724) इति // 10 // उः, 'न्यकूदमेघा०' ( 4 / 1 / 112) इति कत्वम् , हजः // 7 / 4 / 11 //