Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 579

पूवोत्तरपदादिस्वरवृद्धिविधानम् ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / [519 .. अव०-१अक्षेत्रश्यम् , आक्षेत्रक्ष्यमित्यादिषु | शब्दः तत्र 'हृदयस्य हृल्लासलेखाण्ये' (3 / 2 / 94) ट्यण प्रत्ययो 'नक्तत्पुरुषा०' (7 / 1157 ) इत्यनेन / इति सूत्रेण हृदयशब्दस्य हृद् इत्यादेशः, सौहार्दन बाध्यते,ज्ञेत्रज्ञेश्वरयोर्बुधादिपाठात् / २न शुचिर- मिति सिद्धम् , एवं दौहार्दम् (दौर्दिम् ?]; उदाहशुचिः, अशुचेरिदम् अशौचम् , अथवा न विद्यते / रणद्वये विशेषोऽयम्,- सुदुरपूर्वकं हृदय इति शब्द शुचिरस्यासी अशुचिः, अशुचेर्भाव. कर्म वा अशी- | धृत्वा शोभनं दुष्टं वा हृदयं यस्य इति बहुव्रीहौ चम् , 'यवृवर्णाल्लवादेः' (7 / 1 / 69) इत्यण / / 23 / / / 'सुहृद्-दुहृन्मित्रामित्रे' (7 / 3 / 157 ) इति सूत्रेण जङ्गल-धेनु-बलजस्योत्तरपदस्य तु वा हृदयशब्दस्य हृत् इत्यादेशो न कर्त्तव्यः, मित्रामि॥७।४।२४॥ त्रार्थाभावान्। सौहार्यम् दौहार्यम् ' [दौहार्यम् ?] इति प्रयोगद्वये तु सुहृद् दुहृद् इत्येव शब्दस्थितिः, म० वृ०-आदेरित्यनुवर्त्तते / वेति तु निवृत्तम , सुहदो भावः कर्म वा सोहार्यम, 'पतिराजान्तउत्तरपदस्य वेत्यकरणात् / जङ्गल धेनु वलज इत्ये गुणाङ्गराजादिभ्यः'० (71660) इत्यनेन ट्यण, तदुत्तरपदानां शब्दानामादेः पूर्वपदस्य स्वरेष्वादेः उभयशब्दस्यापि वृद्धिः, सौहार्यम् , एवं दौहार्य स्वरस्य ठिणति नित्यं वृद्धिः स्यात् , जङ्गलाद्युत्तरप (दौहार्यम?)मित्यपि / यद्यत्र हृदय इति शब्दः कल्प्यते दानां पुनर्वा वृद्धिः / [जङ्गलो निर्जलप्रदेशः / कुरुषुम् तदासौ हृदय्यमित्येव भवति, 'हृदयस्य हुल्लास.' जङ्गलाः-कुरुजङ्गलाः,कुरुजङ्गलेषुभवः=] कौरुजङ्गलः, इत्यनेन हि यप्रत्ययेऽण्प्रत्यये च हृदयस्य हृद् कौरुजाङ्गल: ; [विश्वधेनोरिदमथवा विश्वधेनोरपत्यं आदेशो विहितोऽस्ति, न ट्यणि / 'सक्तुप्रधानाः विश्वधेनोरागतं वा, 'उत्सादेरञ्' (६।१।१९)]वैश्व सिन्धवः सक्तुसिन्धवः,सक्तुसिन्धुषु भवः साक्तुधेनवः, वैश्वधैनवः ; [सुवर्णस्य वलजं द्वारं क्षेत्रं वा, / सैन्धवः / एवं पानसैन्धवः, 'लावणसैन्धवः / तथा तत्र भवः] सौवर्णवलजः, सौवर्णवालजः // 24 // "महान्तश्च ते सिन्धवश्च / सुराणां सिन्धवः सुर... हृद्-भग-सिन्धोः // 7 / 4 / 25 // सिन्धवः / सर्वत्र 'कोपान्त्याचाण' (6 / 3 / 56) इति म०१०-आदेरुत्तरपदस्येति च द्वयमनुवर्त्तते / सूत्रेणाण // 25 // हृद् भग सिन्धु इत्येवमन्तानामादेः पूर्वपदस्योत्तर प्राचां नगरस्य // 7 / 4 / 26 / / पदस्य चादिस्वरस्य णिति'वृद्धिः'स्यात्। 'सौहार्दम् , म०७०-प्राचां देशे वर्तमानस्य नगरान्तस्य शब्दस्यादेः दौहार्दम् दौर्हार्दम् ?]; सौहार्यम् , "दौहार्यम् पूर्वपदस्योत्तरपदस्य(च)आदिस्वरस्य णिति 'वृद्धिः' [दौहार्यम?]। बहुलाधिकारामित्रामित्रार्थयोः सुहृद् स्यात् / पौण्डनागरः, वैराटनागरः, गैरिनागरः / 26 / दुईच्छब्दयोः सौहृदम , दौह दमित्यपि भवति अव०-'पुण्डाः पुरुषविशेषास्तेषां नगरम् ,तत्र भवः= ['इसुसोर्बहुलम् ' (7 / 2 / 128) इत्यतो बहुलाधिकारा पौण्डनागरः, 'भवे'(६।३।१२३) / एवमग्रेऽपि // 26 / / नुवर्तनात् 'युवादेरण '(7 / 167) इत्येव भवति, नात्रोत्तरपदवृद्धि: / सौभाग्यम् , दौर्भाग्यम् ; सौभा. अनुशतिकादीनाम् // 7 / 4 / 27 // गिनेयः, साक्तुसैन्धवः, 'लावणसैन्धवः, "माहा म० वृ०-अनुशतिक इत्यादिशब्दानां पूर्वोसैन्धवः, सौरसैन्धवः // 25 // त्तरपदयोरादिस्वरस्य वृद्धिर्णिति'स्यात् / अनुशति कस्येदमानुशातिकम् ,[अनुशतिकस्यापत्यम् ,'अत इम्' प्रव०-१सौहार्दम् दौहार्दम् [दौर्दिम् ?]इति, आद्यो-। (6 / 1 / 31)] आनुशातिकिः, राजपौरुष्यम् , 'पारिदाहरणे सुहृद् अथवा सुहृदयशब्दः,सुहृद इदं सुहृद- | माण्डल्यम् , प्रातिभाव्यम् , उसार्ववैद्यम् // 27 // यस्य वा इदम् , 'तस्येदम् ' (6 / 3 / 160) इत्यण, अथवा सुहृदः सुहृदयस्य वा भावः कर्म चा सौहार्दम् , अव०-अनुशतिक, अनुहोड, अनुसंवत्सर, अत्र 'युवादेरण' (7 / 167) इत्यण , यत्र हृदय- | अनुसंवरण, अनुरहत् ,अगारवेणु, असिहत्या, अस्य