Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 566

श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [अ०७ पा० 3 सू० 152-157 प्रव०-'शोभनाः सुसंस्थानाः सुजाताः समः / दन्तः ; अहिदन् , अहिदन्तः ; मूषिकदन , मूषिकस्ता वा दन्ता अस्य सुदन / 2 एवं सुदती। द्वौ दन्ता- दन्तः ; शिखरदन , शिखरदन्तः // 154 / / वस्य द्विदन् / एवं त्रिदन। षड् दन्ता अस्य षोडन् , 'एकादशषोडशषोड०' ( 3 / 2 / 91) इति सूत्रेण ष अव०-अत्र सूत्रे योगविभागात् नाम्नीति निवृ. इत्यस्य उत्वं दकारस्य डकारश्च, षोडत् इति सि- | त्तम् / 'कुडमलस्यान कुडमलाग्रम् , कुड्मलाग्रद्धम् / 'दक्षिणा, दक्षिणस्यां भवो दाक्षिणात्यः, मिव दन्ता अस्य-कुडमलाग्रदन् / २शिखरस्याग्रं= 'दक्षिणापश्चात्पुरसस्त्यण' (63613) इति त्यण , शिखराग्रम् , शिखरामा दन्ता अस्य शिखरापदन् / 'कौण्डिन्यागस्त्ययो:0' (6 / 1 / 127) इति निर्देशात शुद्धा दन्ता अस्य। ४"पक्कदाडिमबीजाभं माणिक्यपुवद्भावस्य अभावः / 'अधातूदृदितः' ( 2 / 4 / 2) शिखरं विदुः" // 1 // शिखरवत्-रक्तमाणिक्यवत् इति की। "ऋदुदितः' (2470 ) इति नोऽन्तः दन्ता अस्य // 154|| // 151 // सम्प्राजानो झौ // 7 // 3 // 155 // स्त्रियां नाम्नि / / 7 / 3 / 152 // म० वृ०-सम्प्राभ्यां परस्य जानुशब्दस्य म० वृ०-बहुव्रीही स्त्रियां स्त्रीलिङ्ग नाम्नि | ज्ञ ज्ञ' इत्यादेशौ समासान्तौ भवतः / 'संज्ञः,संज्ञः ; विषये दन्तशब्दस्य 'दतृ' आदेशः स्यात् / [अय इत्र | प्रक्षुः, प्रज्ञः / वचनभेदाद्यथासङ्ख्याभावः // 155 // दन्ता अस्याः अयोदती, फालदती. परशुदती ; एवं नामा काचित् / स्त्रियामिति किम् ? चक्रदन्तः, नाग- अव०-'सङ्गते जानुनी अस्य-संजः, संज्ञः / दन्तः / नाम्नीति किम् ? समदन्ती, स्निग्धदन्ती | २प्रगते प्रवृद्धे प्रणते प्रकृष्ट वा जानुनी अस्य प्रज्ञः ['नासिकोदरौष्ठ०' (2 / 4 / 39) इति डी] // 152 // | प्रज्ञः // 155 / / श्यावा-रोकाद्वा // 7 / 3 / 153 // वोर्ध्वात् / / 7 / 3 / 156 / / म० वृ०-श्यावा-ऽरोकाभ्यां परो यो दन्त- म० वृo-ऊर्ध्वशब्दात् परस्य जानुशब्दस्य बहुशब्दस्तस्य 'दत' आदेशो वा स्यात् , नाम्नि / | ब्रीही 'ज्ञज्ञौ' भवतो वा / ऊर्ध्वक्षुः, ऊर्ध्वज्ञः, ऊर्ध्व'श्यावदन् , श्यावदन्तः ; अरोकदन् , अरोकदन्तः | जानुः / / 156 // // 153 // अव०-'ऊधै जानुनी अस्य=ऊर्ध्वजः, ऊर्ध्वप्रव-श्यावाः कपिशा दन्ता अस्य / २अरो- ज्ञः, ऊर्ध्वजानुः / / 156 / / का निर्दीप्तयो निश्छिद्रा वा दन्ता अस्य // 153 // सुहृद्-दुह न्मित्रा-मित्रे / / 7 / 3 / 157 / / वाऽग्रान्त-शुद्ध-शुभ्र-वृष-वराहा-हि-मूषिक-शिख- ! ___म० वृ०-सु-दुभ्यां परस्य हृदयस्य यथारात् // 7 / 3 / 154 // संख्यं मित्रे-सख्यौ अमित्रे-शत्रौ चाभिधेये [षाच्ये] म० वृo-अप्रान्तेभ्यः शुद्धादिशब्देभ्यश्च परो | 'हृद्' इत्यादेशः समासान्तोऽयं निपात्यते। 'सुहृत् यो दन्तशब्दस्तस्य 'दत' आदेशो वा स्यात् / / मित्रम् , 'दुई दमित्रः / मित्रामित्र इति किम् ? कुडमलाप्रदन् , कुड्मलापदन्तः ; शिखरापदन् , सुहृदयो मुनिः, दुहृदयो व्याधः // 15 // शिखरापदन्तः ; शुद्धदन , शुद्धदन्तः; शुभ्रदन् , शुभ्रदन्तः ; [वृषस्येव दन्ता अस्य=] वृषदन् , वृष- प्रव०-शोभनं हृदयं यस्य-सुहृत् / 'दुष्टं दन्तः ; [वराहस्येव दन्ता अस्य=] वराहदन् ,वराह- ) हृदयं यस्य दुर्ह त् // 157 / /