Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 556

496 ] श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [अ०७ पा० 3 सू० 103-106 पुंल्लिङ्गे, * अत्र च 'गोश्चान्तेo' ( 2 / 4 / 95 ) इति / अव०-'अर्धनावम् अर्द्धनावी इत्यत्र "अर्द्धपूर्वहस्वः, द्विखारी इति स्त्रीलिङ्गे, अत्र च गोश्चान्ते' / पदनाव" इति वचनात् // स्त्रीक्लीबत्वम् / योइति ह्रस्वः, 'इतोऽक्तयर्थात् ' (2 / 4 / 32) इति ङीः, वोः समाहारो=द्विनावम् / उपञ्चानां नावां द्विखारी इति सिद्धम् / एवं 'पश्चखारम्', पश्चानां समाहारः / द्वाभ्यां नौभ्यामागतम् , 'नृहेतु०' (6 / खारीणां समाहारः, अत्राट् , पक्षे पञ्चखारि, 3 / 156) मयट्प्यौ / द्वे नावौ प्रियेऽस्य / 'द्वे 'क्लीबे' (2 / 4 / 97. ह्रस्वः / अत्रापि मतान्तरे रूप- नावौ धनमस्य / द्वाभ्यां नौभ्यां क्रीतः, 'मूल्यैः द्वयं ज्ञेयं पूर्ववत् / पञ्चखारिः इति पुस्त्वे पश्च- क्रीते' (6 / 4 / 150) इकण ; अनाम्न्यo' (6 / 4 / 141) खारी इति स्त्रीत्वे द्रष्टव्यम् / / 102 / / इकणलोपः // 104 // वार्धाच // 7 / 3 / 103 // गोस्तत्पुरुषात् // 7 / 3 / 105 // म०वृ०-अर्द्धशब्दात्परो यः खारीशब्दस्तदन्ताच्च म० वृ०-गोशब्दान्तात्तत्पुरुषादलुको-'ऽट्' . समासादलुको-'ऽट्' स्याद्वा / ‘समेंऽशेऽद्ध नवा' (3 / स्यात् / [राज्ञो गौः=] राजगवः, [राज्ञो गौः= ] 1154) इत्यर्द्धशब्दे (यः) प्रतिपदं समासः ["लक्षण- राजगवी; 'पुङ्गवः, स्त्रीगवी ; [ गामतिक्रान्तः ] प्रतिपदोक्तयो"-रिति न्यायात् ] उक्तस्तत्रायं विधिः अतिगवः, अतिगवी, पञ्चगवम् , “पञ्चगवमयम् , [अप्रत्ययो भवतीत्यर्थः] / अर्द्ध खार्या = 'अर्द्धखा ४पञ्चगवरूप्यम् , पञ्चगवधनः / अलुक इत्येवरम , अर्द्धखारी / चकारो द्विगोरनुकर्षणार्थः, तेनो ५पञ्चगुः / / 105 // त्तरत्र द्वयमप्यनुवर्तते // 1.3 // अवल-पुमांश्चासौ गौश्च-पुङ्गवः / स्त्री चाअव०-१'अर्धखारम्' इत्यत्र "परलिङ्गो द्वन्द्वोंऽशी" | सौ गौश्च-स्त्रीगवी / 'पञ्च च ते गावश्व-पञ्चगवइति लिङ्गपाठवचनात् स्त्रीत्वं किं न भवतीत्याह / म् / पञ्चभ्यो गोभ्य आगतम् / ५पञ्चभिर्गोभिः सूरिः,-अडन्तस्य विधानसामर्थ्यात् न स्त्रियां वृत्तिः। / क्रीतः, 'मूल्यैः क्रीते' (6 / 4 / 150 ) इकण , 'अनाअर्धखारी इत्यत्र तु अंशिसमासवर्जनात् 'गोश्चा- | म्न्यः' (6 / 4 / 141) इति // 10 // न्त०' 2 / 4 / 96) इत्यनेन न ह्रस्वः। उत्तरत्र-उत्तर राजन्सखेः // 7 / 3 / 106 // सूत्रे 'नावः' (7 / 3 / 104) इत्यत्र 'अर्द्धात्' इति 'द्विगोः' इति च द्वयमनुवर्तते // 10 // म० वृ०-पृथग्योगादलुक इति निवृत्तम् / राजन सखि इत्येतदन्तात्तत्परुपाद 'अट' स्यात / नावः // 7 / 3 / 104 // देवराजः, महाराजः, अतिराजः, अतिराजी, म.वृ०-अर्द्धात्परो यो नौशब्दस्तदन्ताद् द्वि- . "पञ्चराजी, पञ्चराजः, पञ्चराजी, पञ्चराजगोश्च नौशब्दान्तात् लुकोऽट्' स्यात् / अद्ध नावः / प्रिय:। राजसखः, महासखः, अतिसखः, अति=(अर्धनावम् ) 'अर्धनावी / द्विगोः,-द्विनावम् , | सखी, पञ्चसखम् , पञ्चसखः, पञ्चसखी, उपञ्चनावम् ; द्विनावमयम , द्विनावरूप्यम् , द्विनाव- पञ्चसखप्रियः / राजनिति नान्तनिर्देशादनकाप्रियः, 'द्विनावधनः / अलुक इत्येव- द्विनौः / द्वि- रान्ते नाट् , [मद्राणां राज्ञी=} मद्रराज्ञी, [महतीगोरित्येव- द्वयोनौः द्विनौः // 10 // चासौ राज्ञी च=] महाराज्ञी // 106 / / * ये केचित् द्विगुसमाहारे पुस्त्वमपीच्छन्ति, सन्मतमाश्रित्येदं ज्ञेयम् / स्दमते तु "अन्यस्तु सर्वो नपुसकः" इति नपुसकत्वमेव / एवमेवाने "द्विखारी इति स्त्रीलिङ्ग" इत्यत्रापि बोध्यम् / *श्रीहैमलिङ्गानुशासने परलिङ्गप्रकरणे प्रथमश्लोके / 卐श्रीहैमलिङ्गानुशासने स्त्रीक्लीबलिङ्गप्रकरणे तृतीयश्लोके /