Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 547

स्वार्थाधिकारः ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / [487 'शकादिभ्यो ट्रेलुप्' (6 / 1 / 120 ) इत्यनेन अण | श्रमच्छमीवच्छिखावच्छालावदुर्णावद्विदभृदभिलुप्यते, ते शस्त्रजीविसङ्घः पशुरेव पार्शवः, पशू / जितो गोत्रेऽणो या // 7 / 3 / 68 // एव पार्शयौ इति वाक्ये 'पर्धादेरण' इत्यनेन अण् , 'अस्वयंभुवोऽव् ' ( 7 / 4 / 70 ) इत्यवादेशः, पार्शवः __म०वृ०-शस्त्रजीविसङ्घति निवृत्तम् / श्रमत् , पार्शवौ इति सिद्वौ / अथ बहुत्वे पर्शोरपत्यानि शमीवत् , शिखावत् , शालावत् , ऊर्णावत् , विदबहवो माणवकाः, ते शस्त्रजीवी स्त्रीत्वविशिष्टः सङयो भृत् , अभिजित् इत्येतेभ्यो गोत्रे योऽण् तदन्तेभ्यः विवक्षितः, 'पुरुमगध०' (6 / 1 / 116) इत्यण , 'द्रेर [अणन्तान् परतः ] स्वार्थे यत्र' स्यात् , स च द्रिबणोऽप्राच्य०' (6 / 1 / 123) इति अणो लोपः, ततः संज्ञः / श्रीमत्यः, [श्रीमत्यौ] श्रीमताः / श्रीमच्छ'पर्वादेरण', 'बहुध्वस्त्रियाम्' (6 / 1 / 124 ) अणो ब्दादपि केचिदिच्छन्ति,-२ौमत्यः,त्रैमत्यौ,त्रैमताः / लोपः / रक्षांसि शस्त्रजीविसङ्घः, स्वार्थे अनेन शामीवत्यः, [शामीवत्यौ शामीवताः / शैखावत्यः, 'पर्वादेरण' इति सूत्रेण अण् , प्रथमं रक्षसोऽ शैिखावत्यौ] शैखावताः / शालावत्यः, [शालावत्यौ] पत्यमिति वाक्ये 'सोऽपत्ये' (6 / 1 / 28) अण् , ततः शालावताः / ऊर्णावत्यः, [ ऊर्णावत्यौ ] ऊर्णावताः / स्वार्थे इत्यादिकं ज्ञेयम् / पर्श इत्यत्र पर्शोरपत्यं वैदभृत्यः, वैदभृत्यौ, वैदभृताः / आभिजित्यः, बहवो माणवकाः, अत्र स्त्रीत्वविशिष्ट सङ्घो विव आभिजित्यौ, आभिजिताः / गोत्रग्रहणं किम् ? श्रीमतम् , आमिजितो मुहूर्त्तः, आभिजितः स्थालीक्षितः, 'पुरुमगंध०' (6 / 1 / 116) इत्यण , 'शकादिभ्यो ट्रेलुप्' (6 / 1 / 120 ). इत्यनेनाणलोपः, ततः पाकः [अभिजिद् देवता अस्य- 'देवता'६।२।१०१) स्वार्थे 'पर्वादेरण', 'द्रेषणो०' इत्यनेनाणो लुप, इत्यण ] / अपत्यप्रत्ययान्तात्स्वार्थिकोऽयं या 'उतोऽप्राणिनश्च 0'(2 / 4 / 73) इत्यादिना उङ्, पशः अपत्ये एव वर्तते इति तदाश्रयः आयनणादिकोऽपि इति सिद्धम् // 66 // प्रत्ययो भवति, यथा-श्रीमत्यायनः, आभिजित्या यनः, श्रीमतकः, 'आभिजितकः, श्रीमतकम् , 'दामन्यादेरीयः // 7 / 3 / 67 // श्रीमतम् , आभिजितम् / / 6 / / म००-दामनि इत्यादिभ्यः शस्त्रजीविसब्थे. भ्यः स्वार्थे 'ईयः' स्यात् , स च द्रिः / २दामनीयः, अव०-श्रमतोऽपत्यं श्रीमतः, सोऽपत्ये' 6 / दामनयः // 67 // 1 / 28), श्रीमत एव=ौमत्यः, अत्रापि प्राग्वत् एक त्वद्वित्वबहुत्वेषु वाक्यं कृत्वा 'श्रमच्छमी०' इत्याप्रव०-दामनि, औलपि, औपलि, वैजवापि, दिना यत् , बहुत्वे तु 'यममोऽश्यापणान्त०' (631 // औदकि, आच्युतन्ति, काकन्दि, काकन्दकि, ककुन्दि, 126) इत्यादिना या लुप्यते, तत्र श्रीमत इति ककुन्दकि, शाक्रन्तपि, सार्वसेनि, बिन्दु, तुलभा, भवति प्रयोगः / एवं त्रैमत्यः,ौमत्यौ,त्रैमताः (इति) मौञ्जायन, औदमेघि भोपविन्दवि, सावित्रीपुत्र, अत्रापि ज्ञातव्यम्। एवं शमीवतोऽपत्यम्-'टसोऽकोण्ठोपरथ, कौण्ठारथ, दाण्डकि, कौष्टकि, जाल- पत्ये' (6 / 1 / 28) अण् , तदनन्तरं स्वार्थे यम / मानि, जारमाणि, ब्रह्मगुप्त, ब्राह्मगुप्त, जानकि इति एवं सर्वेषु उदाहरणेषु शब्दसिद्धिः कर्त्तव्या / दामन्यादिगणः / दमनशब्दः, दमनस्यापत्यं बहवः ४अभिजिता चन्द्रयुक्तो मुहूर्तः= आभिजितः; 'चन्द्रकुमाराः, ते शस्त्रजीविसङ्घः इति वाक्ये 'भत इम्' युक्तात्काले०' (6 / 2 / 6) इति अण् / ५"प्रकृतिग्रहणे (6 / 1 / 31), दामनिशब्दः, दामनिरेव, दामनीयः, स्वार्थिकप्रत्ययान्तानां ग्रहणं भवती"ति न्यायात् दामनी एव दामनीयौ, दामनय एव दामनयः ; दाम- स्वार्थिकप्रत्ययोऽपि अपत्यार्थसम्बन्धे भवति न्यादेरीयः' / सर्वत्र बहुत्वे तु 'बहुध्वस्त्रियाम् '(6 / इत्यर्थः / 'स्वार्थिकप्रत्ययात् परत इत्यर्थः / श्रुमतो१११५४) इति ईयो लुप्यते // 6 // ऽपत्यम् , अण् , ततः श्रीमत एव=ौमत्यः, यन,