Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 525

स्वार्थाधिकारः] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / [465 ददाति / १२कलशी कलशी ददाति कलशीशो / इति वीप्सायाम् , सर्वत्र द्विशति कां त्रिशतिकां दत्ते ददाति / १३तथा 'क्रमश' इत्यत्र कथं शस् भवति? दण्डितः भुङ्क्ते इति दाने दण्डे वीप्सार्थे यथासंख्यं वीप्साया अभावादिति पराशयः / यद्यपि दानादौ / प्रयोगाः / एवं द्विमोदकिकाम् , त्रिमोदकिकाम् इति अनुज्येष्ठ प्रवर्त्तमाने एक एव क्रमो भवति, तथापि प्रयोगौ // 152 // सम्प्रदानभूतानां दानयोग्यानां क्रमवतां भेदात तीपाट्टीकण , न विद्या चेत् / / 7 / 2 / 153 // क्रमोऽप्यने रूपो भवति इति वीप्सा भवति / वीप्सायां सत्यां तु शस् प्राप्नोति / 14 तानेकैकश मवृत्तीयान्तात्स्वार्थे 2 टीकण्' स्यात् वा, इत्यादि, तान् पुरुषान् एकैकशः एकमेकं पृच्छेन तीयान्तश्चेद्विद्याविषयो न भवति / द्वितीयम् इत्यादिप्रयोगेषु वीप्सायामेकस्य द्विवचनं भवति, द्वतीयीकम् , तृतीयम तार्तीयीकम / द्वैतीयोकी द्विवंचने कृते पूर्वस्य एकमिति शब्दस्य 'प्लुप् चादा शाटी। न विद्या चेदिति किम् ? द्वितीया विद्या / वेकम्य स्यादेः' (14 / 81) इति सूत्रेण द्विवचने प्रमुखतीयः पार्श्वतीयः इति तीयस्यानर्थक्यान्न आदिविभक्त्यम् लुप्यते / १५वीप्सिनवीप्सायाभिति टीकण // 153 / / कोऽर्थः ? एक वारमेकमेकं पृच्छेदित्यादिवाक्ये एकैकं निष्पन्नम् ,पुनर्वीप्सार्थे वाक्यम्- एकैकमेक प्रव०-न विद्या चेत् इति प्रसज्यनमः मिति पृच्छेत्। यद्येवं वीप्सानन्तरं पुनर्वीप्सार्थे वाक्यं प्रकटनार्थमेव एवं निर्देशः कृत इत्यर्थः / २टकार क्रियते तदा ‘संख्यैकार्थात्' इत्यनेनैव शस् भवती स्वीकार्थः / द्वितीयमिति. त्यर्थः / / 151 // ( वाक्यम् , द्वैतीयीकमि )त्युदाहरणम् / एवम ग्रेऽपि / एवं तार्तीयीकी शाटी। मुखे-मुखतः, सङ्ख्यादेः पादादिभ्यो दानदण्डे चाकल् ६पार्श्व पार्श्वतः ; 'आद्यादिभ्यः' (7:2 / 84) इति तस्, लुक् च / / 7 / 2 / 152 // मुखतो भवो-मुखतीयः; पार्श्वतो भवः पार्श्वतीयः; 'गहादिभ्यः' (6 / 3 / 63) इत्यनेन ईयः, 'प्रायोऽव्यम० ७०-'सङ्खथायाः प्रकृत्याद्यवयवात्परे ये यस्य' (7 / 4 / 65) इत्यनेनान्त्यस्वरादिलोपः। अत्र पादादयस्तदन्तानाम्नो दाने दण्डे चकराद्वीप्सा 'तीय' इति रूपं गौणमिति न टीकण् // 153 / / विषये च 'अकल' 2 स्यात , तद्योगे च प्रकृतेरन्तस्य लुक् / द्वौ पादौ ददाति= द्विपदिकाम् निष्फले तिलात् पिञ्ज-पेजौ // 7 / 2 / 154 // (ददाति), त्रीन पादान ददाति-त्रिपदिकां ददाति / म. वृ०-तिलात् निष्फले वर्तमानात् 'पिञ्जएवं दण्डे, द्वौ पादौ दण्डित. द्विपदिकां(दण्डितः), पेजौ' भवतः / निष्फलस्तिलः तिलपिञ्जः, तिलत्रिपदिकां दण्डितः / वीप्सायाम,- द्वौ द्वौपादौ भुङ् पेजः // 154|| क्ते-द्विपदिकाम् ( भुङ्क्ते ), त्रिपदिकां भुके। प्रायोऽतोयसट मात्रट् // 7 / 2 / 155 / / पादादयः प्रयोगतोऽनुसतव्याः / / 152 / / अव०-१ सङ्ख्या चासावादिश्च / २अकल् म. वृ०-अतुप्रत्ययान्तात्स्वार्थे 'द्वयसमात्रटौं' इत्यत्र लकार: स्त्रीत्वार्थः / द्विपदिकां त्रिपदिकामि भवतः प्रायः / यावदेव-यावद्द्वयसम् , यावन्मात्यायुदाहरणेषु सर्वत्र पादशब्दस्य अन्ताकारलोपे / त्रम् ; तावदेव-तावद्वयसम् , तावन्मात्रम ; [एताकृते 'यस्वरे पादः पदणिक्य'० (2 / 1 / 102) इत्यनेन वदेव=] एतावद्वयसम् , एतावन्मात्रम् ,कियद्वयपाद् इति शब्दस्य पद् इत्यादेशः कर्त्तव्यः। / सम् , कियन्मात्रम् / [प्रायोग्रहणं प्रयोगानुसरणाद्वे शते व्यवसृजतीति दानेऽर्थे वाक्यम् , द्वे शते र्थम् ] // 155 // दण्डित इति दण्डेऽर्थे, द्वे द्वे शते लभते भुङ्क्ते वा / वर्णा-ऽव्ययात्स्वरूपे कारः // 7 / 2 / 156 / /