Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 527

स्वार्थाधिकारः ] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् [ 467 'अनुशतिकादित्वादुभयपदवृद्धिः / एकत्वम , ऐकभा- , ङी, आप् / 'प्रजानातीति प्रज्ञः, 'उपसर्गादातो व्यम् द्वित्वम् ,द्वैभाव्यम् ,त्रित्वम् ,त्रैभाव्यम् आन्य- डोऽश्यः' (5 / 1156 ) इति डः, प्रज्ञ एव प्राज्ञः. भाव्यम् , सार्ववैद्यम् , सावलौकम् ; अत्रापि अनु- स्त्री चेत् प्राज्ञी / प्रज्ञाऽस्या अस्तीति प्राज्ञा, प्रज्ञा शतिकादित्वादुभयपदवृद्धिर्भवति / 'षड्गुणा एत्र श्रद्धार्चावृत्तेर्ण.' (72 / 33) इत्यनेन णः प्रत्ययः, पाडगुण्यम् / शीलमेव शैल्यम् , 'अणये०' / 2 / तत आप , प्राज्ञा कन्या इत्यपि प्रयोगः / वणिगेव= 400 ) इति डी, 'व्यञ्जनात्तद्धितस्य' (2 / 4 / 88 / वाणिजः / / 165 // इति यकारो लुप्यतेशैली इति सिद्धम् , शैली इयम् / श्रोत्रौषधि-कृष्णाच्छरीर-भेषज-मृगे।७।२।१६६॥ भेषजादयः शिष्ठप्रयोगगम्याः / भैषज्यानन्त्यावसथ्यैतिह्यशब्दा यदि स्त्रियां भवन्ति तदा अजादिषु म0 वृ०-श्रोत्रौषधिकृष्णेभ्यो यथासङ्घय द्रष्टव्याः // 164 // शरीरे भेषजे मृगेऽर्थे स्वार्थे-'ऽण'स्यात् वा। श्रोत्रं प्रज्ञादिभ्योऽण् / / 7 / 2 / 165 / / शरीरम् , श्रोत्रमन्यत् ; औषधं भेषजम् , ओषधि रन्यत् ; काष्र्णो मृगः, // 166 / / म० वृ०-प्रज्ञादिभ्यः स्वार्थे ऽण् स्यात् वा / प्राज्ञः, प्राज्ञी / / 165 / / अव०-'श्रोत्रशब्दात् शरीरेऽर्थे श्रोत्रमेव श्रौत्रम्। २ओषधिशब्दात् भेषजेऽर्थेऽण , ओषधिरेव औषअव०- प्रज्ञ, वणिज , उशिज, प्रत्यक्ष, विद्वस् , | धम् / कृष्णात् मृगे कृष्ण एव कार्णः मृगः, विदन्त, द्विदत , षोडत् , विद्या, मनस् जुह्वत् , कालियारहरिण इत्यर्थः, कृष्ण एवान्यः // 166 / / चिकीर्षन , (चिकीर्षति। चिकीर्षित, वसु, मरुत् , कर्मणः सन्दिष्टे // 7 / 2 / 167 // सत्वस् , सत्वन्तु, सर्व, दशाई, कुश्च, वयस् , म० वृ०-'सन्दिष्टेऽर्थे वर्तमानात् कर्मन्शब्दारक्षस् , असुर, शत्र, चोर, योध, चक्षुस् , पिशाच, | स्वार्थे-'ऽण' स्यात् / कार्मणं करोति, सन्दिष्टं अनि, कर्षापण, देवता, बन्धु, अनुजा, वर, / कर्म करोतीत्यर्थः। वशीकरणमपि वृद्धपरम्परोपदेशात् (अनुषुक् ) चतुष्पास्य, रक्षोघ्न, वियात, विकृत, | क्रियते इति कार्मणमुच्यते / सत्यपि महावाधिकारे विकृति, व्याकृत, वरिवस्कृत, अग्रायण, अग्रहायण, विशिष्टोऽर्थः प्रत्ययं विना म प्रतीयते इत्यस्मिन् सन्तपन , मधुप, द्विता , चण्डाल , गायत्री , विषये नित्य एव प्रत्ययः // 167 / / उष्णिह, अनुष्ट्रब, बहती. पङक्ति. त्रिष्टभ . जगती इति / प्रज्ञादिराकृतिगणः / तेन आग्नीध्री * अव०-अन्येन केनापि पुरुषेण अन्योऽन्यआग्नीध्रा वा शाला, साधारणी साधारणा वा भूमि स्मै यदाह त्वयेदं कर्त्तव्यमिति तत् सन्दिष्टं कर्म रित्यादि सिद्धम् / अग्निमीधे अग्नीध , विप् , उच्यते / २कमैव इति वाक्यम् , कार्मणमिति आग्नीध इदं गृहमाग्नीध्रम् ,'गृहेऽग्नीधोरणधश्च' प्रयोगः / सन्दिष्ट इति किम् ? कमें करोति / (73 / 174) इत्यनेन रण्प्रत्ययः तृतीयबाधनाथे / उ अस्मिन', कोऽर्थः ? 'कर्मणः सन्दिष्टे' इति धादेशः च, (स्त्रीत्वविवक्षायाम् ) 'आत्' (2 / 4 / 18) सूत्रोक्ताविषये // 167 // आप , आग्नीध्रा एव-आग्नीध्री, 'प्रज्ञादिभ्योऽण्' वाच इकण // 72 / 168 // (712 / 165) ङी, सहाधारेण वर्तते साधारः, साधारं करोति साधारयति, णिज्बहु०' (3 / 4 / 42), म० वृ०-सन्दिष्टेऽर्थे वाचशब्दात् 'इकण' साधारणः, 'नन्द्यादिभ्योऽनः' (5 / 1152) इति अनः, | स्यात् / वागेव वाचिकम् , सन्दिष्टं वाचं कथयसाधारण एव'प्रज्ञादिभ्योऽण',एवं (स्त्रीत्वविवक्षायाम्) | तीत्यर्थः / अत्रापि पूर्ववन्नित्यो विधिः / / 168 / /