Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 537

कप्प्रत्ययाधिकारः] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम [477 (5 / 1 / 64) इति णप्रत्ययः / २"एको द्वौ बहव' इत्यत्र / सर्वके, परमविश्वके / तदन्तस्यापि सर्वादित्वमएकत्वसङ्खयाया द्वित्वादिप्रतियोगिता एव Aविव- स्तीत्यत्राप्यक् / / 29 / / क्षितास्ति, न त्वसहायता / B अत एव 'एको' इत्यस्याग्रे द्वौ बहव इति दर्शितम् / A प्रतियोगी प्रति प्रव०-एवं कुत्सितमल्पमज्ञातं वा (पचतः=) पक्षी। Bद्वित्वादिसङ्ख्याप्रतियोगिताज्ञापनाय // 27 // पचतकः,पचन्ति=पचन्तकि। यदने पितृ,यकश्चासौ पिता चअथवा कुत्सितादिविशिष्ठस्य यस्य पिता=यकप्राग नित्यात् कम् // 7 / 3 / 28 // पिता, अथवा यकस्य पिता=यकपिता, 'त्यादिम. वृ-नित्यशब्दसंकीर्तनात् 'प्राग सर्वादे' रित्यनेन अक् / स्वरेष्वन्त्यादिति किम् ? येऽर्थान्तेषु द्योत्येषु कप्प्रत्ययोऽधिकृतो ज्ञेयः / / त्याद्यन्तात् सर्वादेश्व पूर्वमको मा भूत / स्वरेष्वन्त्यात् अश्वकः 3 / प्र.पंवद्भावार्थ:-उदारदिका ! एके आ- | इत्यस्य हि अभावे 'त्यादिसर्वादेः पूर्वोऽक्' इति चार्याः, एको द्वौ बहवः / प्राग नित्यादित्यवध्यर्थम्। सूत्रं भवेत्ततोऽयमेवार्थः स्यादित्यर्थः / पूर्व इति अन्यथापवादबाधितो नोत्तरत्रानुवर्तेत, परतोऽपि किम् ? परो मा भून् / उत्वकल्पिता 4 मकत्पिता अनुवर्तेत // 28 // इत्यत्र युष्मद्, अस्मद् ; अग्रे पितृशब्दः, तवकः पिता-त्वकतपिता, ममकः पिता-मकत्पिता, अथवा कत्सितस्य तव पिता त्वकतपिता, कुत्सितादिविअव०-'अग्रतो वक्ष्यमाणं 'नित्यं बबिनोऽण्' (73 / 58) इति सूत्रं यावदित्यर्थः / रकु शिष्टस्य मम पिता मकपिता / बहुव्रीहिव|ऽन्यः त्सितोऽल्पोऽज्ञातो वा अश्वः / 'दरद्. दरदां राज्ञी= समासः कार्यः, बहुव्रीहौ तु 'ऋन्नित्यदितः' (7 / 3 / दारदी. 'पुरुमगधकलिङ्ग' (6 / 1 / 116) इत्यण , 171) इत्यनेन कच् स्यात् / 'त्वमौ प्रत्ययोत्तर'रषणोऽप्राच्य०' (6 / 1 / 123) खियामणो लुप् , पदे०' (2 / 1 / 11) इत्यनेन युष्मदस्मत्स्थाने [यथापुनर्दरद् इति शब्दो जातः, कुत्सिता दरद् इति संख्यं] त्व म इत्यादेशौ / / 29 // वाक्ये दारदिका, 'प्राग नित्यात्कप्' (7 / 3 / 28) युष्मदस्मदोऽसोभादिस्यादेः // 73 // 30 // इति कप् , 'क्यङ्मानिपित्तद्धिते' (3 / 2 / 50) इत्य ___म० वृ०-युष्मद् अस्मद् इत्येतयोः सकाराद्यो'नेन अणलोपनिवृत्तिरूप एव पुंबद्भावः कल्पनीयः, कारादिभकारादिवजितस्याद्यन्तयोः स्वरेष्वन्त्यात् तदनन्तरम 'आत' (.2 / 4 / 18) इत्यनेन आप, पूर्वो-'sक्' स्यात् / युष्मदस्मदोः स्वरेष्वन्त्यात् 'अस्यायत्तत्०' (2 / 4 / 111) इति इत्वम् / यदा त्व पूर्वस्य [ पूर्वसूत्रस्य ] अपवादः / त्वयका, मयका ; पत्यऽण् क्रियेत तदा गोत्रं च चरणैः सह' इति त्वयकि, [मयकि] युष्माककम् , [ अस्माककम् ] जातित्वे 'स्वाङ्गान्दीर्जातिश्च०' (3 / 2 / 56) इत्य "परमत्वयका / युष्मदस्मद इति किम् ? तकया, नेन पुंवद्भावनिषेधः स्यात् / अकादिभिरपवाद- यकया, सर्वकेण, [ विश्वकेन ] इमकेन, [अमुसूत्रः // 28 // केन, इमकैः] भवकन्तौ, 5 भवकन्तः / असोभादित्यादिसर्वादेः स्वरेष्वन्त्यात्पूर्वोऽक् / / 7 / 3 / 29 / / स्यादेरिति किम् ? युष्मकासु, [अस्मकासु ] युव कयोः, [आवकयोः] युवकाभ्याम् , [ आवकाभ्याम् ] म० वृ०-त्याद्यन्तस्य सर्वादीनां च स्वरेषु स्वराणां युष्मकाभिः [अस्मकाभिः // 30 // मध्ये योऽन्त्यः स्वरस्तस्मात् पूर्वोऽ'क्' स्यात् / प्राग नित्यात्कपोऽपवादः / कुत्सितमल्पमज्ञातं वा पचति= प्रव०-पूर्व त्वया रमया इति पदं प्रसाध्य पचतकि' / सर्वादि,- सर्वके, [विश्वके] सर्वकस्मै, | ततः कुत्सितादिविशिष्टेन त्वया त्वयका, कुत्सिताश्यकपिता, उत्वकपिता, "मकत्पिता, परम- | दिविशिष्टेन मया मयका इति वाक्ये कृते, 'युष्म