Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 507

प्रकारााधिकारः] ___ मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम्। [447 ___ अव०-'अध्यायानुवाकयोरर्थान्तरत्वात पूर्वेण | स चेत् प्रकारो भवति / सामान्यस्य [पुरुषरूपस्य] ईयो न प्राप्नोतीत्याह- अत एव लुब्बचनादिति / भिद्यमानस्य [पटुजडादिभेदेन विशिष्यमाणस्य] दुमपुष्पशब्दोऽस्मिन्नध्यायेऽनुवाके वा शास्त्रऽस्या- | यो विशेषोर विशेषान्तरानुप्रवृत्तः स प्रकार उच्यते / स्तीति दुमपुष्पीयः / यत्र ईयलोपन्तत्र द्रुमपुष्पः / / पटुः प्रकारोऽस्य-पटुजातीयः, उमृदुजातीयः / इति प्रयोगः / एवं स्तम्भः, स्तम्भीयः; पलितः, 4 यज्जातीयः , नानाजातीयः , एवंजातीयः / पलितीयः ; दीर्घजीवितः,दीर्घजीवितीयः इति सर्वत्र अस्येति षष्ठ्यर्थे विधानात् प्रकारवति शब्देऽपि वाक्यरचना कर्त्तव्या / तथा अनुवाक इत्यत्र जातीयर विज्ञायते / ततः प्रकारमात्रभाविथाथअनुब्रवीतीति अनुवाकः, अच् , 'न्यङ्गमेघादयः' / मन्तशब्दादपि जातीयर् भवति,-"यथाजातीयः, (४।१।११२)इति निपातः,अनुवाक इति सिद्धिः / 72 / कथंजातीयः, 'इत्थंजातीयः / रित्करणं 'रिति' विमुक्तादेरण / / 7 / 2 / 73 // (3 / 2 / 58) इत्यत्र विशेषणार्थम् // 7 // म. वृ०-विमुक्तादिभ्यो मत्वर्थेऽध्यायानुवा- ___ अव०-तदस्य'० (7 / 2 / 1) इति सूत्रात्तदस्य कार्थे ऽण्' स्यात् / 'वैमुक्तः दैवासुरः, // 73 / / इत्येवानुवर्तते, नास्मिन्नस्तीति / सोऽपि विशेषान्तरानुप्रवृत्तः पटुतरादिविशेषानुयायी इत्यप्रव०-'विमुक्तः शब्दोऽस्मिन्नध्यायेऽनुवा नेन पृथ्व्यादेः प्रकारत्वनिषेधः / तत्र हि विशे. केऽस्ति इति वैर्मुक्तः / देवासुरः शब्दोऽस्मिन्न षान्तरानुप्रवृत्तत्वं नास्ति / तथाहि सामान्यस्य ध्याये अनुवाके वास्तीति दैवासुरः। विमुक्त,देवासुर, द्रव्यस्य पृथ्व्यादिभिर्नवभिर्भदैर्भिद्यमानस्य यो रक्षोसुर, उपमद, परिसारक, वसु, मरुत , सत्वत् ; विशेषः पृथ्व्यादिः स विशेषान्तरानुप्रवृत्तो सत्वन्तु, दर्शाह (? दशाह),वयस् ,हविर्धान,महित्री, नास्तीति / मृदुः प्रकारोऽस्य-मृदुजातीयः / सोमापूषन , इडा, इला, अग्नाविष्णु, उर्वशी, यत्प्रकारोऽस्य-यजातीयः नानाभूतः५ प्रकादशार्ण, वसुमन्तु, पत्नीवन्तु, वर्हवन्तु, वृत्रहन , गेऽस्य-नानाजातीयः एवं प्रकारोऽस्य एवंजातीयः। पतत्रिन , सुपर्ण इति विमुक्तादिगणः // 73 / / "यथाभूतः प्रकारोऽस्य यथाजातीयः / (एवम् ) तथा. घोषदादेरकः // 7 / 2 / 74 // भूतः प्रकारोऽस्य तथाजातीयः / कथं भूतः प्रका. म० ०-घोषत् इत्यादिभ्यो मत्वर्थेऽध्याया रोऽस्प-कथंजातीयः / 'इत्थंभूतः प्रकारोऽस्यनुवाकार्थे 'ऽकः' स्यात् / घोषदकः / इति मत्वर्थे इत्थंजातीयः / / 75 / / . मत्यादयः प्रत्ययाः सम्पूर्णाः // 74 // कोऽण्वादेः / / 7 / 2 / 76 / / म० वृ०-अणु इत्यादिभ्यस्तदस्य प्रकारेऽर्थे प्रव०-घोषद्, गोषद्, इत्वेषा, इषेत्वा, मात | 'कः' स्यात् / जातीयरोऽपवादः / अणुकः पटः, रिश्वन , देवस्यत्वा, पत्ता, देवीराप, कृष्णोस्य, स्थूलकः पटः / / 6 / / खरेष्ठा, देविंधीया, रक्षोहण, अञ्जन, प्रतूत, उशान, कृशानु, सहस्रशीर्षन् , वाचस्पति, स्वाहा, प्राण इति घोषदादिगणः / 'घोषत् इति शब्दोऽत्रा प्रव०-अणुः प्रकारोऽस्य पटस्य अणुकः / ध्यायानुवाके इति घोषदकः // 4 // स्थूलः प्रकारोऽस्य-स्थूलकः / एवमणुका माषाः, अणुः प्रकार एषां माषाणामिति वाक्यम् / माषकं प्रकारे जातीयर् // 7 / 275 / / हिरण्यम् , पश्चगुञ्जा माष इत्युच्यते, माषः प्रकाम० वृ०-'तदस्येति वर्तते, तदिति प्रथमा- | रोऽस्य-माषकं हिरण्यम् / इषुः प्रकारो यस्याः सा न्तादस्येति षष्ठ्यर्थे 'जातीयर्' स्यात् , यत्प्रथमान्तं / इषुका गोलिका,इषुवत्-शरवत् धनुषा या क्षिप्यते।