Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 432

श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [भ० 6 पा० 4 सू०६७-७१ - - वृत्तोऽपपाठोऽनुयोगे // 6 / 4 / 67 // __ प्रव०-'बहुस्वरं पूर्वम , कोऽर्थः ? पूर्व पदं यस्य, / (तस्मात) प्रथमान्तानाम्नः / २स्त्री इति शब्दाने म० वृ०-तदिति प्रथमान्तादस्येति षष्ठयर्थे द्वादशान्यिकः, द्वादशान्यिका स्त्री ; एवं त्रयोदशा'इकण्' स्यात् , यत्प्रथमान्तं तच्चेदनुयोगविषये [प न्यिकः, चतुर्दशान्यिकः, चतुर्दशान्यिका स्त्री / अन्ये रीक्षाविषये ] वृत्तोऽपपाठो भवति / एकमन्य वैयाकरणा अपपाठादन्यत्राप्यध्ययनमात्रे इकणप्रत्ययदपपाठोऽनुयोगे वृत्तमस्य ऐकान्यिकः, द्वैयन्यिकः / मिच्छन्ति / यथा द्वादश रूपाण्यध्ययने वृत्तान्यवृत्त इति किम् ? वर्तमाने वर्त्यति च न भवति / अपपाठ इति किम् ? एकमन्यदस्य दुःखमनुयोगे स्येति वाक्ये द्वादशरूपिकः / अन्यत्वं चापपाठस्य सम्यक्पाठापेक्षं ज्ञातव्यम् / / 68|| वृत्तम् , जयोऽनुयोगे वृत्तः [एकोऽन्योजयोऽस्य वृत्तः इति वाक्यम् ] // 67|| ___ भक्ष्यं हितमस्मै // 6 / 4 / 69 // म. वृ०-तदिति प्रथमान्तादत्मै इति चतुर्थ्यर्थे प्रव०-एकमन्यदित्यस्यार्थः,- एकमन्यत् , 'इकण' स्यात् , प्रथमान्तं चेद् भक्ष्यं हितं भवति / कोऽर्थः ? सत्पाठात् सम्यक्पाटादपर अपपाठः अपूपा भक्ष्यं हितमस्मै आपूपिकः, एवं 'मौदकिकः कूटपाठोऽलीकपठनं गुणनं चिन्तनं वृत्तं सञ्जातम .गौडधानिकः // 69 // स्य मैत्रस्य अनुयोगे शास्त्रप्रकरणगणने चिन्तने शाखादिसम्यगपरीक्षाविषये। अस्य शास्त्रगुणनादिकं अव०-एवं शाष्कुलिकः / शष्कुलयो 'मोदकाः कुर्वतोऽन्यत् कूटमेकमपरं सञ्जातमस्तीत्यर्थः / एवं गुडधानाः भक्ष्यं हितमस्मै चैत्राय इति वाक्यानि / द्वे अन्येऽपपाठावनुयोगे वृत्ते अस्य , त्रीण्यन्यान्य- भक्षणक्रिया हितार्थश्च तद्धितवृत्तावान्तर्भूत इत्यपपाठा०; द्वैयन्यिकः, त्रैयन्यिकः ; 'यवः पदान्ता०' प्रयोगः // 69 // (74 / 5) ऐवृद्धिरागमः / तथा सङ्ख्याशब्दान्यशब्दयोस्तद्धिते विषयभूते समासो जातः / ततः परात्त नियुक्तं दीयते // 6 / 470 // द्वितप्रत्यय इकण विधीयते / 'वृत्तोऽपपाठोऽनुयोगे' __ म० वृ०-तदिति प्रथमान्तादस्मै अर्थे 'इकण' इति शब्दस्य तु तद्धितवृत्तावन्तर्भावादप्रयोगः / अत : स्यात् , प्रथमान्तं चेन्नियुक्त प्रतिपन्नमव्यभिचारेण एव 'वृत्तोऽपपाठ' इत्याधने तद्धितप्रत्ययोऽपि न नित्यं वा दीयते / अग्रभोजनमस्मै नियुक्त दीयते= कृतः। वृत्तोऽपपाठो० (6 / 4 / 67) इति सूत्रे केचिद्वैया- आग्रभोजनिकः, एवमाग्रफलिकः [अग्रं फलमस्मै करणाः अपपाठादन्यत्राप्यध्ययनमात्रेऽप्यर्थे प्रत्ययमि- | नियुक्त दीयते], आपूपिकः, शाष्कुलिकः, मौदच्छन्ति / यथा एकं रूपमध्ययने वृत्तमस्य ऐकरू | किकः; अपूपाः शष्कुलयः मोदकाः अस्मै नियक्त पिकः, एको ग्रन्थोऽध्ययने वृत्तोऽस्य ऐकग्रन्थिकः, दोयते] ग्रामिकः / अस्मै इत्येव- रजकस्य वस्त्र भनेन एक एव ग्रन्थोऽधीतः इत्यर्थः / अनुयोगे इति नित्यं दीयते [=अयते | ||7|| किम् ? स्वैराध्ययने मा भूत् // 6 // प्रव०-'ग्रामोऽस्मै नियुक्त दीयते / एवम'बहुस्वरपूर्वादिकः // 6 / 4 / 68 प्रहारो ब्राह्मणदत्ता भूमिरस्मै नियुक्त दीयते-आग्रम. वृ०-बहुस्वरपूर्वात्प्रथमान्तादस्यार्थे 'इकः' हारिकः // 70|| स्यात् , प्रथमान्तं (चेत्)वृत्तोऽपपाठोऽनुयोगे [परी- श्राणा-मांसौदनादिको वा // 6 / 4 / 71 / / / क्षावसरे) सति। एकादशान्यान्यपपाठरूपाण्यनुयोगे म० वृ०-श्राणामांसौदनाभ्यां तदस्मै नियुक्त ऽस्य वृत्तानि एकादशान्यिकः, एकादशान्यिका खीर दीयते इति विषये 'इको वा' स्यात् / श्राणा [=य॥६८॥ वागूः] नियुक्तमस्मै दीयते श्राणिकः पथ्याशी /