Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 476

श्रीसिद्धहेमशब्दानुशासनं [अ०७ पा० 1 सू० 103-106 अध्वानं येनौ // 7 / 1 / 103 // मीनः, अद्य श्वो वा विजनिष्यमाणा इति वाक्यम् , अश्वीना गौः, एवं नाम प्रत्यासन्नप्रसवेत्यर्थः / म० वृ०-अध्वनशब्दादलंगामिन्यर्थे 'य अन्ये तु प्रत्यासत्तौ गम्यमानायां भविष्यत्यर्थ ईन. ईनौ' भवतः / 'अध्वन्यः, अध्वनीनः // 10 // माहुः- अद्य श्वो वा भविष्यति इति वाक्यम् ,अद्यश्वीनो प्रव०-अध्वानमलंगामी-अध्वन्यः,अध्वनीनः। लाभः, अद्यश्वीनं मरणम् / अद्यप्रातीना गौः, अद्य ५'अध्वन्य' इत्यत्र 'अनोऽट्ये ये' (7 / 4 / 51) इति प्रातःशब्दाद् ईनः, वाक्यानि पूर्ववत , एवमद्यसूत्रेण २'अध्वनीन' इत्यत्र 'ईनेऽध्वात्मनोः' (7 / 4 / / प्रातीनो लाभः, अद्यप्रातीनं कार्यम , अद्य प्रातर्वा 48) इति सूत्रेणान्त्यस्वरादिलोपाभावः / / 203 / / भविष्यतीति वाक्यम् / आगोप्रतिदानशब्दात कारि ण्यर्थे ईनः स्यात् , प्रतिदानशब्दस्य लुक् च / गोः अभ्यमित्रमीयश्च / / 7 / 1 / 104 // प्रतिदानात आ आगोप्रतिदानम् , 'पर्यपाङ'० (3 / म० वृ०-अभ्यमित्रादलंगामिन्यर्थे 'ईयः'चका- 1 / 32) इति समासः, ततः आगोप्रतिदानं कारी रादु'य ईनौ' च। अभ्यमित्रीयः,अभ्यमित्र्य ,अभ्य- इति वाक्ये आगवीनः कर्मकर इत्युदाहरणम् , मित्रीणः, अमित्राभिमुखं भृशं गन्तेत्यर्थः / / 104 / / ईनः, प्रतिदानशब्दस्य लोपः ।आ गोप्राप्तेः कर्मकारी आगवीन उच्यते (इत्येके) / ५सप्तभिः पदैरवाप्यं प्रव०-'अमित्रः शत्रः , अमित्र-अभिशब्द , साप्तपदीनं सख्यम् , साप्तपदीनः सखा, साप्तपदीनं अमित्रस्य अभि संमुखम् अभ्यमित्रः (अभ्यमित्रम ?), मित्रम , निपातनात् ईनम् / / 105 / / अभ्यमित्रमलंगामी इति वाक्ये अभ्यमित्रीयः , अभ्यमिव्यः, अभ्यमित्रीणः // 104 // अषडक्षाशितंग्वलंकालंपुरुषादीनः समांसमीनाथश्वीनाद्यप्रातीनागवीनसाप्तपदीनम् // 71 / 106 / / 7 / 1 / 105 // म. वृ०-अषडक्ष, आशितङ्ग, अलङ्कर्मन , अलंपुरुप इति शब्देभ्यः स्वार्थे 'ईनः' स्यात् / अषम. वृ०-एते शब्दा ईनन्ता निपात्यन्ते, साप्त- डक्षीणो मन्त्रः, अषडक्षीणा क्रीडा,या द्वाभ्यां साध्यते पदीनस्तु ईनबन्तः [निपात्यते] / 'समांसभीना गौः, इत्यर्थः, आशितङ्गवीनमरण्यम , अलङ्कीणः, २अद्यश्वीना गौः, एवं नाम प्रत्यासन्नप्रसवेत्यर्थः / ४अलंपुरुषीणः / राजाधीनमिति त्यधीनशब्देन।१०६। उअद्यप्रातीना गौः , लाभो बा। आगवीनः कर्मकरः। 'साप्तपदीनं सख्यम् ,साप्तपदीनः सखा / 105 अव-अविद्यमानानि षडक्षीणि अस्मिन इति अपडक्षीणः इति बहुव्रीही पूर्व 'सकथ्यक्ष्णः स्वाङ्गे' प्रवा-'समां समामिति वीप्साद्वितायान्ता- | (73 / 126) इत्यनेन टसमासान्तः, पश्चात ईनः, समुदायागर्भ धारयतीत्यर्थे ईनो भवति, पूर्वपदवि- अथवा इन्द्रियपर्यायोऽक्षशब्दोऽकारान्तः, अविद्यमाभक्तेश्च न लोप , समां समां गर्भ धारयतीति नानि षडक्षाणि- पञ्च इन्द्रियाणि षष्ठं मनोऽस्य वाक्ये ईनः , समामित्यत्र 'कालाधनोर्याप्ती' षडक्षीणोऽमनस्कः, यो विचारेण विना प्रवर्त्तते (2 / 2 / 42) इति द्वितीया। ननु समायाः कथं व्यातिरेक इत्यर्थः। आशिता गायोऽस्मिन्निति आशितङ्ग,अम्मादेशे एव गर्भग्रहणात् ? सत्यम , अवयवे समुदायो- देव निपातात् पाठबलात् पूर्वपदस्य मोऽन्तः, तत पचारात् / समां समां कोऽर्थः ? वर्ष प्रति / २अद्य- ईनः / अलङ्कर्मणे इति वाक्यम् , अलङ्कर्मीणः / श्वःशब्दयोर्वाऽर्थे 'नाम नाम्ना०' (3 / 1 / 18) 4 अलं पुरुषाय अलंपुरुषीणः, प्रात्यवपरिनिरादयः०' इति समासः, तदनन्तरं विजनिष्यमाणेऽर्थे विज- (3 / 1147) इत्यनेनात्र समासः / तथा अधीनशब्दः, नस्य कोऽर्थः ? प्रसवस्य प्रत्यासत्तौ गम्यमानाया- | राज्ञि अधीनं-राजाधीनम् , 'सप्तमी शौण्डाद्यैः' (3 /