Madhyam vrutti vachuribhyamlankrut Siddhahemshabdanushasan Part 02

Author(s): Rajshekharvijay
Publisher: Shrutgyan Amidhara Gyanmandir

Page 457

वहत्याधिकारः] मध्यमवृत्त्यवचूरिसंवलितम् / सैरिकः, // 6 // ..........(वामधुरा, सर्वधुरा, उत्तर)धुरा इत्यादौ विध्यत्यनन्येन // 7 // 18 // सर्वत्र 'धुरोऽनक्षस्य' (7 / 3 / 77) इति अत् समासान्तः, म० वृ०-[न अन्यत् अनन्यत् , तेन अनन्येन] आप , वामधुरां वहति एवं सर्वधुरां वहतीत्यादौ इति तमिति वर्त्तते। तमिति द्वितीयान्ताद् विध्यत्यर्थे वाक्ये इनप्रत्ययः // 4 // 'यः' स्यात् , स चेद्विध्यन्नात्मनोऽन्येन करणेन न अश्चैकादेः // 7 / 1 / 5 // विध्यति / पादौ विन्ति पद्याः शर्कराः [ऊरू 'म० वृ०-एकशब्दादेधुरन्ताद्वहत्यर्थे 'अ: प्रत्ययः | विन्ति=] ऊरव्याः कण्टकाः, [उरो विध्यन्ति=] चकारादीनश्च' स्यात् / एकधुरः, एकधुरीणः // 5 // उरस्याः वाताः / अनन्येनेति किम् ? रचौरं विध्यति चैत्रः / / 8 / / अव०-'एका एकस्य वा धू: एकधुरा, 'धुरोऽनक्षस्य' (73 / 77) अत् (समासान्तः), (आप् ,) अव०-पादौ विध्यन्ति पद्याः, अत्र 'हिमहति०' एकधूरस्मिंश्चक्रे=एकधुरम् , एकधुरां वहति एकधुरं (6 / 2 / 95) इत्यनेन पादस्य पद् / तथा चौरं विध्यति वा वहति / / 5 // . चैत्रः, अत्र हि चैत्रश्चौरं विध्यन धनुषा पाषाणेन वा विध्यति। शर्करादयस्तु न करणेन विध्यन्ति, यच्च हल-सीरादिकण / / 7 / 1 / 6 // मुखतैक्ष्ण्यादि करणं तत्तेषामात्मीयमेव // 8 // म० वृ०-हलसीराभ्यां [द्वितीयान्ताभ्यां] वह धनगणाल्लब्धरि / / 7 / 1 / 9 // त्यर्थे 'इकण' स्यात् / [हलं वहति=] हालिकः, म० वृ०-धनगणाभ्यां द्वितीयान्ताभ्यां लब्ध र्यर्थे 'यः' स्यात् / धनं 'लब्धा धन्यः, गणं लब्धा शकटादण् / / 7 / 1 / 7 / / =गण्यः / / 9 / / म० वृ-द्वितीयान्तात् शफटाहत्यर्थे 'अण्' स्यात् / शाकटो गौः // 7 // अव०-१'लब्धा ' इत्यत्र तृन् प्रत्यय एव, न 'णकतृचौ' (5 / 1 / 48 इति) तृच् , तृचि हि सति प्रव०-'शकटादण्' इति सूत्रे शकटशब्दात् / धनगणयोः वाक्ये षष्ठी स्यात् इति तृन् विधीयते 'तस्येदम् (6 / 3 / 160) इत्यनेनाण : हलसीरशब्दाभ्यां | च तृतीयपादोक्तेन 'हलसीरादिकण' (6 / 3 / 161) | णोऽन्नात् / / 7 / 1 / 10 // इत्यनेन इकण भविष्यति, एवं प्रयोगसिद्धिः, यो हि म० वृ०-[द्वितीयान्तात् ] अन्नाल्लब्धरि ‘णः यद्वहति स तस्य सम्बन्धीभवति, (इति) हलसीरा०' | 'शकटादण्' इति सूत्रद्वयं किमर्थम् ? सत्यम् , 'वह स्यात् / अन्नं लब्धा=आन्नः // 10 // तिरथ०' (12) इति सूत्रबदलुबर्थम् , तेनात्रापि हृद्य-पद्य-तुल्य-मूल्य-वश्य-पथ्य-वयस्य-धेनुष्या द्वैरूप्यं द्विगौ, तथाहि द्वयोः शकटयोः हलयोः सीर- गार्हपत्य-जन्य-धम्र्यम् / / 7 / 1 / 11 / / योर्वा वोढा द्विशकटः, द्विहलः, द्विशीरः, अत्र ___म० वृ०-हृद्यादिशब्दा यथास्वमर्थविशेषेषु 'तस्येदम्' (6 / 3 / 160) अण् ,न तुहलसीरादिकण्', यप्रत्ययान्ता निपात्यन्ते / पद्यमौषधम. हद्यो केवलाभ्यामेव तस्य विधानात् , 'द्विगोरन'० (6 / देशः, हृद्यो वशीकरणमन्त्रः, निपातनं रूढ्यर्थम् / 1 / 24) अण् लुप्यते, प्रागजितीयत्वात् , द्वे शकटे तेनेह न स्यात् ,-हृदयस्य प्रियः पुत्रः / पद्यः हले सीरे वा वहति द्वैशकटः, द्वैहलिकः, द्वैसीरिकः, | कर्दमः / 'तुल्यं भाण्डम् , तुल्यः सदृशः / “मूल्या अत्र 'शटकादण' 'हलसीरादिकण' अनयोन लोपः, / मुद्राः / “वश्यो गौः / पथ्यमोदनम् ,निपातनादिह अप्राग्जितीयत्वात् / / 7 / / न भवति,- पथोऽनपेतं शकटादि / वयस्यः