________________
કોલાનલથી બળવા લાગે ક્યાં સરસવ અને કષા મેરૂ? વળી કયાં ભૂપતિ અને જ્યાં સામાન્ય માનવી? બંને વચ્ચે આસમાન-જમીન જેટલું અંતર! વળી સમર્થ રાજવીની સામે કંઈ પણ કરવાની તેની તાકાત ન હતી. | મુંઝાતા માનવને અનેક તર્કવિતર્કો જમે, તેમ હમદરને પણ અનેક વિચાર સ્ફરવા લાગ્યા. શું કરું? હું કોને કહું? શું ઉપાય કરું કે, પ્રિયા મળે? પરિણામે તે ગાંડ બની ગયો. ગાંડાને કંઈ ચેન પડતું નથી. યુક્ત-અયુક્તને નહિ જાણો, ભક્યાભઢ્યને વિવેક પણ ન રહ્યો. મહામહની નિદ્રામાં પડેલા બાપડાના વિવેકરૂપી નેત્રો મીંચાઈ ગયા. ચિંતામાં તેની ઉંઘ ઉડી જાય છે. અકાળે જાણે વજન ઘા લાગ્યો હોય તેમ હે પ્રિયા ! હે મા ! હે બાપ! એવા નિ:શ્વાસના શબ્દો ઉચ્ચારતે તે કેટલીકવાર મૂચ્છધીન બની જઈ ઉન્મત્તની જેમ ગમે તેમ પ્રલાપ કરવા લાગ્યા.
ગડે બનેલો તે રસ્તે-રસ્ત, ચેતરે–ચેતરે, ઘરે-ઘરે ભમતે–ભમતે ખુલ્લે ચોક બુમરાણ મચાવવા લાગ્યો ! “રાજાએ મારી પ્રિયા પચાવી પાડી.” કઈક તે જાગો. કેઈ પરોપકારી પુરૂષ સાહસ કરી રાજા પાસેથી મારી પ્રિયા મને મેળવી અપાવે. આ શબ્દો એકવાર રાજાના કાને પડયા. ત્યારે ચોકીદારને પૂછયું. “અરે આ કેણ છે?” આ તે સેનાપતિને પુત્ર હેમદત્ત છે. રાજાએ કહ્યું : તે શા માટે આમ બેલે છે? દેવ! પરમાર્થ તે અમાત્ય જાણે. ત્યારે તેણે કહ્યું : દેવ ! વીતી ગયેલી વાતનું સમરણ કરવું યોગ્ય
