________________
: ૨૧૯ :.
તમારો શે દોષ? તમે એ વાતથી અજાણ હતા. પરંતુ મેં પ્રધાનપુરૂષોના આગ્રહથી તેને પરણાવી. દેવ! એમાં શું અયુક્ત થયું ? સ્થાને જ જોડાણ થયું છે? તે નિરર્થક શોક વડે શું? હે વસુમતી નાથ! આપને જે ગ્ય લાગે તે કરે.
તરત જ રાજવીએ હેમદત્તને બેલા. કહ્યું : અરે ! તું તારી પ્રિયાને ઓળખે છે કે નહિ? ત્યારે ચેતનવંત તેણે કહ્યુંઃ દેવ! આત્માની જેમ જ તેને ઓળખું છું. ત્યારબાદ તેની પરીક્ષા કરવા અંગવિભૂષાથી સુશોભિત બંધુમતી આદિ અંતઃપુરની નારીઓ બતાવી. ત્યારે સંભ્રમ સહિત સાદરપૂર્વક બંધુમતીને જઈ તરત જ એાળખી લીધી. રાજા પણ આ બધુ કારૂધ્યપૂર્ણ હૃદયથી જોવા લાગ્યો.
ત્યારે હેમદત્ત કહ્યું? રાજન્ ! મને આ પ્રથમ આપેલી હતી, ત્યારે પોતે પ્રત્યક્ષ અનુભવેલ વાતથી રાજા ચિતવવા લાગે? ખરેખર! પ્રિયાની પાછળ વિમલમતિવાળો આ ગાંડ બની ગયો. વળી બીજાના દુઃખને કઈ પીછાણુ શકતું નથી. એને ખાતર તેને મહાદુઃખની પ્રાપ્તિ થઈ. તે આ મહાનુભાવને તેની પત્ની અર્પણ કરૂં. તેને દુઃખ-મોચનની આ જ ચાવી છે. એમ વિચારી ભૂપતિએ હેમદત્તને બંધુમતી અર્પણ કરી.
આ છે આર્યવના રાજવીની નીતિમત્તા. ભૂલ સમજાતાં પશ્ચાત્તાપપૂર્ણ હૃદયે સામાના દુઃખનું નિવારણ કરવામાં તે તેઓ તત્પર રહેતા હતા. બીજાના દુઃખને દેખી હૈયું ગમગીન બની જતું હતું. તરત જ દુખને પ્રતિકાર કરતા હતા. જ્યારે
