________________
૭૧૬
બત્રીશીના સથવારે-કલ્યાણની પગથારે ન મળ્યો હોય એ ભૂમિકામાં સ્વદારાસંતોષ પણ આત્માને લાભકર્તા શા માટે ન બની શકે ?
શંકા : જો અર્થ-કામપુરુષાર્થ પણ લાભકર્તા છે તો એ બેને અન્યત્ર અનર્થરૂપે કેમ કહ્યા છે ?
સમાધાન : આમાં વિષય વિભાગ કરવો જોઈએ. નીતિપ્રામાણિકતાને નેવે મૂકીને પણ, કોઈપણ રીતે પૈસો મેળવવો.. ગમે તેવા નિત્ત્વ ધંધા.. નિષિદ્ધધંધા.. દેશદ્રોહ કે પ્રજાદ્રોહના ધંધા કરવા.. પૈસા મળવા જોઈએ એક જ સૂત્ર.. આવો કહેવાનો અર્થ પુરુષાર્થ અનર્થ રૂપ છે.. એમ, જેમાં આવું કશું નહોય, નીતિ-પ્રામાણિકતા જળવાતા હોય, તેમ છતાં જો એ અર્થપુરુષાર્થ ધર્મપુરુષાર્થનેકામપુરુષાર્થને બાધા પહોંચાડતો હોય તો એ અનર્થરૂપ છે. કારણ કે ત્રિવર્ગઅબાધાગુણનો નાશ કરનાર છે. એમ સંતાનોએ કારભાર સંભાળી લીધો હોય, આજીવિકા વગેરેનો કોઈ પ્રશ્ન ન હોય, નિવૃત્તિની ઉમર આવી ગઈ હોય, ને છતાં ધંધાનું વળગણ છૂટે જ નહીં, કશું વિશેષ પ્રયોજન હોય નહીં છતાં, દુકાને કે બજારમાં ગયા વગર ચેન ન પડે.. અને તેથી અવસરોચિત વિશેષ આરાધના કે સંઘનાં કાર્યો પણ કરી શકે નહીં.. એનો રસ પેદા ન થાય, તો આવા ધંધાના રસનો જનક અર્થ પુરુષાર્થ અનર્થરૂપ જાણવો. પણ ઉપર જણાવ્યા મુજબ જે અર્થ પુરુષાર્થ આત્મામાં નીતિ-સંતોષ વગેરે ગુણો પ્રગટાવનાર બને એ અનર્થરૂપ નથી, લાભકર્તા છે એમ સમજવું જોઈએ.
એટલે, આજીવિકાનો તો પ્રશ્ન જ નથી. પણ સંપત્તિ પણ સારી છે... ને છતાં લોભવશ નવા નવા સાહસ કર્યા કરે. ને એવી પછડાટ ખાય કે પછી અપસેટ-ટેન્શન- ડિપ્રેશન વગેરેનો ભોગ બની જાય.. અથવા જિનપૂજા રાત્રીભોજનત્યાગ વગેરે ધર્મ છોડવા પડે. કે પત્ની પરિવારને આપવા માટે સમય જ ન બચે.. આવા બધા
