________________
બત્રીશી-૧૨, લેખાંક-૬૬
૭૧૫ પરલોક બંનેને અસર કરનારો છે. અર્થ-કામ માત્ર આલોકને અસર કરનાર છે. એટલે કે અર્થ-કામપુરુષાર્થને પ્રતિકૂળ ઇચ્છા આલોકની સમસ્યા નિર્માણ કરશે. છતાં, એ સમસ્યા છેવટે તો ધર્મપુરુષાર્થને પણ અસર કરશે જ, કારણ કે સમસ્યાથી અસ્વસ્થ થયેલું મન ધર્મને પ્રતિકૂળ છે. માટે જ માર્ગાનુસારીના ગુણોમાં માત્ર ધર્મપુરુષાર્થની અબાધાનો નહીં, પણ ત્રિવર્ગ અબાધાનો સમાવેશ કરેલ છે. તેથી, ગ્રન્થકારે ધર્માદિ% માં જે “આદિ પદ જણાવેલ છે એનાથી અર્થકામ પુરુષાર્થ પણ પકડવાના છે. એટલે જ સામાન્યથી માતપિતાને અત્યંત આજ્ઞાંકિત એવા પણ પૂર્વના મહાપુરુષોના ચરિત્રોમાં માતપિતાની અનિચ્છાએ પણ પરદેશગમન વગેરે જાણવા મળે છે.
શંકાઃ માતપિતાની ઇચ્છાને ક્યારેક ને અનુસરવાના કારણ તરીકે ગ્રન્થકારે એવું કારણ આપ્યું છે કે પુરુષાર્થની આરાધનાનો કાળ અતિદુર્લભ છે. અર્થ-કામપુરુષાર્થ કાંઈ અતિદુર્લભ છે નહીં. માટે અહીં “આદિ પદથી અર્થ-કામ નહીં, પણ માત્ર મોક્ષ પુરુષાર્થ જ પકડવો જોઈએ.
સમાધાનઃ માર્ગાનુસારીના ગુણોમાં ત્રિવર્ગ અબાધા કહી છે. એટલે કે અર્થને કે કામને બાધા ન પહોંચાડવી એને પણ “ગુણ” રૂપે કહેલ છે. ને તેથી એ ભૂમિકામાં એ પણ આત્માને લાભકર્તા બને છે-આત્માના ઘડતરમાં ઉપયોગી બને છે એમ માનવું જ પડે છે. જરાક અનીતિ કરવાથી – જૂઠ બોલવાથી પૈસા ઘણા વધારે મળતા હોય, ને છતાં એ અધિક પૈસાનો લોભ છોડી નીતિ જાળવી રાખે તો નીતિગુણ કેળવાય જ ને ! ધંધો કરતો જ ન હોય એ આ ઘડતર કઈ રીતે કરી શકે? ક્રિયાને ભાવની જનક કહી છે એ ભૂલવું ન જોઈએ. નોકરી કરનારો નોકરીનો સમય સાચવે, કામચોરી ન કરે, ધનચોરી ન કરે, ગાળિયું-કમિશન ન ખાય, હિસાબમાં ગોટાળા ન કરે.. શું આ બધાથી આત્માનું ઘડતર ન થાય? એમ વાસના પર સંપૂર્ણ વિજય
