________________
આચારાંગસૂત્રનાં વ્યાખ્યાનો
વિચારની તો એકતા જ હોવી જોઈએ. વર્તનની ભિન્નતા તો અવસ્થા, સંયોગ અને સામર્થ્યને આભારી છે પણ વિચારભેદને આભારી નથી. ઉભયને મન, એ વાત નિશ્ચિત જ હોવી જોઈએ કે ‘ઉપાદેય તે તો ઉપાદેય જ અને હેય તે તો હૈય જ.' એ જ કારણે એક ઉપાદેયની જ આરાધનામાં રત એવા સાધુઓ માટે ધર્મરસિક ગૃહસ્થો મરી પડે છે.
અજ્ઞાનતાના પ્રતાપે ઊંધી માન્યતા :
પણ આ વસ્તુની અજ્ઞાનતાના પ્રતાપે, આજે ઊંધી માન્યતા પ્રવર્તી રહી છે : અને તે એવી કારમી છે કે જેથી કદી જ આત્મા, ઉન્નતિના રાહ ઉપર આવી શકે જ નહિ. એ ઊંધી માન્યતા એ છે કે ‘હેયનો પણ ત્યાગ હેયનો અનુભવ કર્યા પછી જ ક૨વો જોઈએ પણ તે પહેલાં નહીં.' આ માન્યતાનું ઊંધાપણું સમજવું કઠિન નથી પણ સહેલું છે પણ એ સમજવા માટે હૃદયને દુરાગ્રહથી પર બનાવવું જોઈએ. દુરાગ્રહથી દુર્બળ બની ગયેલાઓ તો કહે છે કે ‘સંસારને સેવ્યા વગર છોડે એ સમજે શું ?’ આનો તો એ જ અર્થ થયો કે નદીને કિનારે ઊભો ઊભો કોઈ, કાદવ તરફ ધસી જતાને રે ! કાદવમાં ખૂંચી જશે' એમ કહે : તેને મૂર્ખા કહેવો અને જે કાદવમાં જઈ ખૂંચેલો હોય તેને સારો કહેવો ! આવા અર્થમાં માનનાર, આજે કિનારે ઊભેલાને ઊલટો પૂછે છે કે ‘કાદવમાં ખૂંચી જવાય એ તું શાથી કહે છે ? શું તને અનુભવ છે ?’ આના ઉત્તરમાં પેલો તરત જકહે કે ‘અરે ભાઈ ! સામે જે ખૂંચેલો ઊભો છે તેને તું અને હું બન્ને નજરેનજર જોઈએ છીએ ને ?’ આવો સ્પષ્ટ ઉત્તર મળ્યા છતાં પણ જેમ મૂર્ખ માણસ ન માને તેમ અજ્ઞાનતાના પ્રતાપે, ઊંધી માન્યતામાં અટવાતા આજના અજ્ઞાનીઓ પણ બાળત્યાગીઓને ઉદ્દેશીને કહે છે કે ‘રાગ સેવ્યા વિના ત્યાગ શાનો ? માટે ત્યાગને સફળ કરવો હોય અને સાચો બનાવવો હોય તો પહેલાં રાગરૂપ કાદવમાં પગ મૂકો.’ આ પ્રમાણે માનનારા અને કહેનારાઓના મતે તો એવું થયું કે ‘બ્રહ્મચારી બનનારે, પ્રથમ અબ્રહ્મચારી બનવું : અહિંસક થનારે, પ્રથમ હિંસક થવું. શાહુકાર બનનારે પહેલાં ચોર બનવું : અપરિગ્રહી બનનારે, પહેલાં પરિગ્રહનો અનુભવ લેવો અને અસત્ય આદિ પાપોના ત્યાગી થવા ઇચ્છનારે, પ્રથમ તે તે પાપોના ઉપાસક બનવું.' પણ આ વસ્તુ, કોઈપણ વિવેકી માટે સ્વીકાર્ય નથી : પણ અજ્ઞાનતાના પ્રતાપે, બંધાઈ ગયેલી બેવકૂફોની ઊંધી માન્યતા જ છે.
૧૦
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
1718
www.jainelibrary.org
