________________
૧૦
આત્મજાગૃતિ વ્યક્તિ પ્રત્યે રાગ હતું, જેના તરફથી “કાંઈક મળતું હતું, તે હવે બંધ થયું છે, તે હવે મળવાનું નથી એટલે એ રડે છે, પણ એ કોને માટે રડે છે ? જનાર વ્યક્તિ માટે નહિ, પણ
એ વ્યક્તિ તરફથી જે મળતું હતું, તેને માટે. એટલે કે પિતાના અર્થ માટે રડે છે. અને એ અર્થ માણસને બીજી કેઈ. વ્યક્તિ તરફથી મળતું હોય તે તે શેક શમી જાય છે. ધીમે ધીમે શેકમાં ઓટ આવે છે અને માણસ મૂળ સ્થિતિએ આવી જાય છે. હા, આમ છતાં સ્નેહ જેવી એક પવિત્ર અને ચિરસ્મરણય વસ્તુ પણ દુનિયામાં છે. જે અર્થ અને કામની નહિ, ચેતનાની ભૂખ છે. આ ભૂખ એક આત્મતમાંથી જન્મેલી છે અને બીજી કોઈ વ્યક્તિ પાસેથી તે મળતી નથી. જ્યાંથી એ પ્રગટે છે ત્યાં જ એ વિલીન થાય છે. એટલે આવા પ્રસંગમાં માણસના હૈયા ઉપર શોકની છાયા ઘણી ઘેરી થઈ જાય છે. અને આવા કેટલાક પ્રસંગોમાં તે માણસ કાં જ્ઞાની બને, કાં ઉન્મત્ત બને; જ્ઞાની વિચારે કે મારું પ્રિયજન એક એવા પ્રવાસે ઊપડયું છે, કે જ્યાં અંતે મારે પણ જવાનું જ છે. એ પહેલાં ગયેલ છે, હું પછી જઈશ. એમ વિચારી સમાધાન મેળવી લે છે. જ્યારે અજ્ઞાનીને થાય છે હવે શું થશે? ખેલ ખલાસ ! બાજી બધી બગડી ગઈ. મારે જીવનભર ઝરવાનું. હવે કયાં મળવાના છીએ ? જીવન શૂન્ય થઈ ગયું. અને એવા વિચારેમાં અજ્ઞાનતા અને ઉન્મત્તતા વધતી જ જાય છે. આ બંને પ્રસંગોમાં પ્રિયજન તે બંનેએ ગુમાવેલ છે; પણ એક સમાધાન મેળવે છે, બીજે ઝૂરે છે. કવિ જીબ્રાન કહે છે: “When you are sorrowful, look again in your heart, and you shall see that in truth you are weeping for that which has been your delight.” જ્યારે તમને શેક લાગે ત્યારે વળી તમારા હૃદયમાં જજે. અને તમને જણાશે કે સાચે
