________________
યિછે કેબીડીની મઝા હું નહેલે માણસે પણ બીડી મારા કાળજાની મઝા માણતી હતી!
આજ સ્વતંત્રતાના નામની બાંગ પિકારનારા તે ઘણા છે પણ સ્વતંત્રતા એ કયા પંખીનું નામ છે એ તે મને સમજાવ! જીવન પર જરા યે કાબૂ રાખ નહિ ને છાતી ઠેકીને સ્વતંત્રતાની વાત કરવી છે? તમારી આંખે અપવિત્ર રૂપ અને લાવણ્યને માટે તલસતી હોય; જીભ ભય–અભયનો વિચાર કર્યા વિના જુદી જુદી વાનીઓ, ચાખવા તલસાટ કરતી હોય; કાન ન સાંભળવા લાયક વાત અને નિન્દાઓ સાંભળવા તૈયાર હોય; ચામડી અપવિત્ર અને સુંવાળા સ્પશો માટે ઝંખના કરતી હેય; મન બીજાનું ભુંડું ચિંતવતું હોય; નાકને સુંદર સુવાસ આપવા માટે કુદરતનાં દીધેલાં કમળ પુપને કચ્ચરઘાણ કઢાતો હિય; નાદિરશાહે માણસનાં માથાં કાપી જેમ થાંભલામાં મળ્યાં, -તેમ તમે પણ સુંદર ફૂલેને તેડી ફલદાનીમાં મઢતા હે; ગરીબથી દુર્ગધ કહી દૂર ભાગતા હે; તે કઈ રીતે માનવું કે તમે ઈન્દ્રિયોને જિતી છે અને સ્વતંત્ર બન્યા છે? ક આ તે સારું છે કે માણસના હૈયામાં સામાના વિચારોને જેવાની બારી નથી, એવી બારી હેત તો કેવું પરિણામ આવત? માણસ છપ્પન ઈચને ડગલે પહેરી, શાહ થઈ આગળ બેસી શકે છે, તે બેસી શકત ખરે? માણસના વિચારે એ બારી દ્વારા બીજા મણસને દેખાય તે માણસ માનવ લાગત કે દાનવ? આ દૃષ્ટિએ તે હૈયામાં વિચારે જોવાની બારી ન કરીને કુદરતે માનવ જાતની લાજ રાખી છે ને ? માણસ કે કૂર બન્યા છે એને એક દાખલ તમને આપું. હમણાં થોડા દિવસ પર હું એક કભાઈને બંગલે આહાર લેવા ગયું હતું. એના બંગલાના દિવાન બેનની દિવાલ પર હરણ અને રેઝમાં શિંગડા શા માટે
