________________
૧૦ર
આત્મજાગૃતિ * એક કવિ કહે છે કે બેલતાં આવડે તે વચનનું તેજ હીરાના તેજને ય ઝાંખું પાડે, પણ શરત એટલી કે વિચારીને બોલવું. આ રીતે વિચારીને બોલનારની વાણીમાં અધર્મ તે હોય જ ક્યાંથી? એટલે વાણુને આમે ગુણ તે હમસંયુક્ત!
પશુ-આપણી વાણીમાં ધમ હવે જોઈએ. વાણી એ પવિત્ર વસ્તુ છે, ઈશ્વરના જેટલી જ પાવન છે. એને. દુરુપયેગ કેમ થાય ? હું તમને જ પૂછું કે તમારી વાણી આજે પવિત્ર છે ખરી ? તમે શબ્દને બ્રહ્મ જાણી ઉચ્ચારે છે? જે તમારી વાણીમાં નિન્દા હૈય, , ધિક્કાર હોય, તિરસ્કાર કે પક્ષપાત હોય તે તમારી વાણી પવિત્ર કઈ રીતે ગણાય? ધમયુક્ત કઈ રીતે મનાય ?
તમને કેઈ સામે મળે તે એની પ્રશંસા કરે, એના ગુણગાન કરે, એની વાહવાહ પોકારે અને એ જાય કે તુરત એનું દવાનું ચાલુ કરે, એ કયાંને ન્યાય ? કોઈના ય ન જોયેલા કે ન જાણેલા દોષેનું વર્ણન કરવું, એમાં રસ લે, એમાં સંમતિ આપવી, આ બધે વાણુંને વ્યભિચાર નથી ? આજ કોઈ બે મિત્રો મળે તે ગામની નિન્દા કરે. એમાં કેઈ ત્રીજો ભળે તે એ પણ એ બેમાં ભળી નિન્દા–મંડળ વધારે. એમ કરતાં એ ત્રણમાંથી એક ચાલ્યો જાય, તે તુરત એ બને ભેગા થઈ, જનારની નિન્દા કરવા મંડી પડવાના. આ તે કેવી વાણી? અરે, રે ! શું વાણું આ માટે મળી છે ? આમ જે અધર્મ યુક્ત વાણીને વ્યાપાર ચાલશે તે પછી માણસના વચન પર વિશ્વાસ કેણ કરશે ? પ્રજ્ઞ માણસ તે આ વાણીવિલાસ સાંભળી સમજી જાય કે જે માણસ બીજાની ગેરહાજરીમાં એની નિન્દા કરે છે, તે મારી ગેરહાજરીમાં મારી નિન્દા કાં ન કરે ? આ ડાપણભર્યો વિચાર કરનાર
