________________
૧૩૦
આત્મજાગૃતિ
સામાજિક છે, દેશની દષ્ટિએ રાષ્ટ્રીય છે અને જીવનની દષ્ટિએ વ્યક્તિ છે. આ રીતે કેઈપણ જ્ઞાતિને એક સંસ્કારી અને સંયમી માણસ ધમ, સમાજ, દેશ અને જીવનને ગૌરવરૂપ થઈ પડે છે અને એની સંસ્કાર છાયા સમગ્ર વર્તુલ ઉપર પડે છે.
પણ વાત સાચી છે. આજે આપણી આસપાસની હવામાં અમરત્વની ભાવનાક્યાં છે? એ ભાવના સાચા ધામિક શિક્ષણથી લાવી શકાય. આધ્યાત્મિક વિચાર વિના એ અમરત્વને ખ્યાલ કેણ આપે ? આધ્યાત્મિક જ્ઞાન જ જીવનની અસ્મિતા પ્રગટાવી શકે, એટલે દુન્યવી જ્ઞાન સાથે આધ્યાત્મિક જ્ઞાન પણ મળે એમ આપણે ઈરછીએ.
હમણાં એક ભાઈ બેલ્યાઃ “દાન દેનારા ઘણા છે, પણ લેવા જનાર નથી.” આ વાક્ય શેઠશ્રી કસ્તુરભાઈએ થોડા દિવસ પહેલાં ઉચ્ચાયું હતું. એમને અનુભવ સાચે છે પણ સાથે સાથે એ પણ સાચું છે કે જેવાં તેવાં તકલાદી કો ઊભાં કરવાથી પૈસા નથી મળતા. કાયસાચું જોઈએ, નક્કર જોઈએ, અને એ કાર્યની પાછળ કાર્ય કરનાર સાચે આત્મા જોઈએ. આત્મા સાચો હશે તે સહાયતા એક નહિ તે બીજેથી મળી રહેશે. કાર્ય કદી નહિ અટકે.
આ પ્રસંગે જે એક વાત યાદ આવે છે તે એ છે કે કેટલાક લક્ષમીનંદને પિતાના પૈસાને વિલાસને માગે વાપરી રહ્યા છે, જેના પાપે સમાજની સંસ્કારિતાને વંસ થઈ રહ્યો છે. પૈસે સારે માગે ન વપરાય અને ખરાબ માગે વપરાય, વિલાસને માગે ખરચાય તે જાણજો કે એ અન્યાય અને માનવ શેષણમાંથી આવેલ છે અને એ જેની પાસે હોય તેને વિનાશ કર્યા વગર નહિ રહે.
તમે જોયું ને કે રાજાઓના રાજ્ય ગયાં, તે આ બેટી રીતે
