________________
'૧૪૨
આત્મજાગૃતિ માત્ર એમાં દિવ્યતા લાવવાની છે. દિવ્યતાવાળી દષ્ટિ જગતમાં આશીર્વાદ સમાન છે.
સવાર જેમ તેફાની ઘોડાને કેળવીને કાબૂમાં લે છે, પણ તેને મારી નાખતા નથી, કારણ કે અંતે એ જ ઘડે કામ આપવાને છે, તેમ આપણે પણ આપણું સ્વચ્છ ઈન્દ્રિયને કેળવીને સંયમમાં લાવવાની છે. એને નાશ કરવાની જરૂર નથી. નાશ કયે નહિ ચાલે. ઈન્દ્રિયે ઘણું જ મહત્વવાળી છે. મારું કહેવું છે એટલું જ છે કે એને વશમાં રાખે. એ વશમાં નહિ હોય તે જીવનરથને વાસનાની ખીણમાં ખેંચી જશે. પછી નીકળવું મુશ્કેલ થશે. એ કાબૂમાં હશે તે જ કામ આપશે. - આપણું ઈન્દ્રિયે ને મન આખો દિવસ કઈ પ્રવૃતિમાં મગ્ન રહે છે! પહેલાં એને સારું ગમે કે ખરાબ? છાપામાં પણ કે વિચારકનું પ્રવચન આવ્યું તે તમે નહિ વાંચે. કેઈ ખરાબ સમાચાર હશે તે પહેલાં વાંચી કાઢશે. કોઈ પૂછે કે, “આ સુંદર પ્રવચન મૂકી આ ખરાબ સમાચાર પહેલા કેમ વાંચે છે?” તે તમે બચાવમાં ઉત્તર શું આપો? “ખરાબ જાણી લીધું હોય તે આપણાથી ખરાબ થાય નહિ માટે!? પણ આ ઉત્તર સાચે છે? એમ નથી કહેતા કે, મારું મન જ અધોગામી છે એટલે એને આવી વાતે વધારે ગમે છે; આપણે જે બીજામાં જેવા પ્રયત્ન કરીએ તે આપણામાં છે. આપણે જે બીજાની નિન્દા કરીએ છીએ તે આપણું જીવનમાં જ બેઠું છે. પ્રસિદ્ધ માનસશાસ્ત્રી નીલ કહે છેઃ
.: We hate in others what we dislike in ourselves છાપાઓમાં કે વાતમાં માણસ તે જ શોધે છે, જે પોતાનામાં છે. જે માણસમાં સુંદર ત હોય તે સારી વસ્તુ તરફ જ
