________________
આદર્શ શિક્ષક
૧૨૧
આપણને શાન્તિ પણ નથી. માણસ પોતાના પગ ઉપર ઊભે રહેતાં શીખે. એ જ પાયાની કેળવણી કે જે કેઈના આધાર વિના જીવી શકે. અંગ્રેજી કેળવણી તે વેલ જેવી છે. તેને ઝાડને ટેકે જોઈએ, પરંતુ બુનિયાદી કેળવણું તે વડના ઝાડ જેવી છે. તેને ટેકાની જરૂર નથી. તે અન્યને છાંયડો આપે છે; પક્ષીઓ તથા માનને વિશ્રામ આપે છે.
આત્માની જરૂરિયાત જેમ જ્ઞાન, સંયમ અને તપ છે, તેમ આપણા જીવનની મુખ્ય જરૂરિયાત ત્રણ છેઃ અન્ન, વસ્ત્ર અને એટલે. એ સિવાય તમામ જરૂરિયાત વધારાની છે, બેજારૂપ છે; માટે જીવનમાં જે બેટી જરૂરિયાત દેખાય છે તેને પિષણ ન આપે. તેને વધારે નહિ. આપણું જરૂરિયાત ઘટાડે.
હાતિમતાઈએ મિજબાની આપી. તેમાં આખું ગામ આવ્યું પણ એક કઠિયારે ન આવ્યું. સાંજે કઠિયારે તેને મળે ત્યારે તેને હાતિમતાઈએ પૂછ્યું: “કેમ ભાઈ, આખું ગામ જમવા આવ્યું તેય તમે ન આવ્યા?” તેણે કહ્યું. “જેના બાહુ સલામત છે, તેણે હાતિમતાઈને ત્યાં શું કામ જવું જોઈએ?” એ પછી હાતિમતાઈને કેઈએ પૂછયું: “દાતા કોણ?” ત્યારે એણે ઉત્તર વા “કઠિયારો. કારણ કે જેને પિતાને માટે બીજાની પાસે હાથ ધરે પડતું નથી તે જ શ્રેષ્ઠ દાતા. જે માણસને બીજાની વસ્તુ લેવાની જરૂર પડે તે પરાવલંબી છે. જે સ્વાવલંબી છે તે કોઈને લૂંટતું નથી. એને કેઈનીય સ્પૃહા નથી. આ પ્રકારનું જીવન જીવનાર કેઈની પણ સામે અણનમ મસ્તકે ઊભું રહી શકે છે. સાદું જીવન જીવનારે નિષ્કલંક હોય છે. એવું જીવન જીવીએ તે આભને આંબે એવું ઉન્નત માથું રાખી શકીએ. મહાત્મા આનંદઘનજી કહે છે કે જેમ કૂતરે આશા ધારણ કરીને ઘેર ઘેર ભટકે છે, તેમ વધારે જરૂરિયાતવાળો
