________________
માનવતાના સોપાન
૧૭ એણે રાડ પાડી. “અરે, આ શું? હું ગધેડે? ઉકરડા પર ઊભો રહી ભૂકનાર હું ગભ? અરે, મહારાજ ! જુલમ કર્યો રે તમે! અમને આમ જાનવર કાં બનાવે ?”
સંતે કહ્યું “ભલા માણસ! આમાં હું શું કરું? તમે જ રીતે જીવે છે તે રીતે આમાં દેખાઓ છે! માણસ બહારને આકાર ગમે તે મેળવી શકે, પણ અંદર કૂતરા જે છે કે માણસ જે, તે જ ખરે પ્રશ્ન છે. જે મનથી સત્યને પૂજતે નથી, સત્યને ઉચ્ચારતે નથી, સત્યને આચરતા નથી અને જેનાં મન ને વાચાને મેળ નથી તે મનુષ્ય હોવા છતાં પશુ છે. તે ભાષણ કરતા નથી પણ ભસે છે, બેલતે નથી પણ બકે છે !”
આજનું વ્યાખ્યાન એટલે વાણીના તપની વિચારણા. જીવન ગંભીર વિચારણા માંગે છે. બહાર તમે ગમે તે હે, હું એ અને કઈ જાણવા નથી માંગતે, તમે અંદર આવે, અંદર તમે કોણ છે તે મને કહે. સત્યને ઝબ્બો તે પહેર્યો પણ એ ઝબ્બા નીચે શું છે તે મને કહેશો? બેલો, મારા ભાઈઓ! બેલે! આજ નહિ બોલે તે ક્યારે બેલશે? મન ને વાણુને સુમેળ છે કે કમેળ? મન ને વાણીએ આપણા જીવનને સંગીતમય બનાવ્યું છે કે બસૂરું ? જીવનમાં શું છે આનન્દ કે અફસોસ ?
કેઈને ગુમડાં થયાં હોય અને ભારે કેટ પહેરીને ફરતે હોય તે કોને ખબર પડે કે આ કપડાં નીચે ગુમડાં ખદબદી રહ્યાં છે? ગુમડાં ભલે બહાર ન દેખાય પણ અંદર તે પીડા થાય ને ચળ ઉપડે ને? લેહી નીકળે ને ? તમને કોઈ દિવસ અસત્યનું ગુમડું ખટકે છે ખરું? એની પીડા થાય છે ખરી? અસત્યની પીડા જરાય નથી થતી ? કાંઈ નહિ. આજ નહિ થાય તે મસ્તી વખતે આ ચિત્રે નજર સામે ખડાં થશે. ભૂતાવળની જેમ નાચ કરશે અને અસત્યવાદીને મૂંઝવી મારશે પણ જે
