________________
માનવતાનાં સોપાન
૧૦૫ કરવા માટે નહિ, પણ પિતાના વિચારને છુપાવવા માટે કરો રહ્યો છે. " માણસની વાણીમાં સત્ય ન હોય અને જૂઠ હેય તે એની બીજી સજા તે થવાની હોય ત્યારે થાય, પણ પ્રત્યક્ષ સજા તે એ મળે કે-એ સાચું બોલતે હોય ત્યારે પણ લકે એને ખોટું માને છે, એ સોગન ખાઈને કહેતા હોય તેાય એના વચન પર લેકેને વિશ્વાસ ન બેસે, માટે વાણી પવિત્ર જોઈએ અને એ વાણુને પવિત્ર રાખવા માટે તપ જોઈએ. - જેમ આચારને શુદ્ધ રાખવા માટે તપ, વિચારોને શુદ્ધ ને રવથ રાખવા માટે તપ, તેમ ઉચ્ચારને શુદ્ધ ને પવિત્ર રાખવા માટે પણ વાણીને તપ કર જોઈએ.
अनुद्वेगकरं वाक्यं, सत्यं प्रियहितं च यत् ।
स्वाध्यायाभ्यसनं चैव, वाङ्मयं तप उच्यते ॥ વાણું એવી હોય કે સાંભળનારને ઉગ ન થાય, સત્ય છતાં મધુર ને હિતકર લિય, ઊંડા ચિન્તન અને અભ્યાસમાંથી પ્રગટેલી હાય-આ વાણીનું તપ! આવા તપથી માણસ એ માણસ બને છે. તપ વિનાની, ચિન્તન વિનાની, અભ્યાસ વિનાની કર્કશ વાણું તે પશુઓ પણ બોલી શકે છે. એમાં માણસ બેલીને શું વધારે કરે છે? આ હું એક જ નથી કહેતે હે! ગીતા પણ કહે છે કે માણસની વાણી પાછળ તપશ્ચર્યા હોય. તપશ્ચર્યાવિહોણી વાણી તે પશુની હેય!
એક જૂના વખતની વાત છે. જ્યારે માણસો આટલા ચાલાક ને જૂઠાબોલા નહાતા પણ ભદ્ર ને સાચાબોલા હતા. તે વખતે એક ગૃહરથને ત્યાં સંત પધાર્યા. પણ આ ઘરનાં માલિક-સ્ત્રી પુરુષ-બહારથી ઘણું સુંદર ને ભલાં લાગતાં
