________________
માનવાનાં પાન
છે કે જેણે જીવનમાં કંઈક સારા કાર્યો કર્યા હોય, જેણે સંયમ પા હોય, પ્રેમની હવા ફેલાવી હોય, વાત્સલ્યને પ્રકાશ પાથર્યો હોય. એ માણસ તે મૃત્ય-કુમારિકાને જોતાં આનંદ પામવાને પણ જેણે ઇંદ્રિયને જિતી નથી, વેર-ઝેરને દાવાનળ પ્રગટાવ્યા છે, એ માણસ તે મૃત્યુનું નામ સાંભળતાં જ કંપી જવાનેપ્રજી ઊઠવાને ! તમે મરણથી ગભરાઓ છે કે નિર્ભય છે? જે ગભરાતા હે તે એ ભયનું કારણ શોધી કાઢ. સત્યને અભાવ અને ઇન્દ્રિયગણની સ્વચ્છન્દતા તે મૃત્યુના ભયનું કારણ નથી ને ? એ સિવાય બીજું શું હોઈ શકે?
સંતના આ પ્રભાવશાળી વીર વચનો સાંભળી, સિકંદર એમના ચરણમાં ઢળી પડ્યો. એણે કહ્યું: “હવે મને સમજાય છે કે મારા ગુરુએ જૈન સાધુની માંગણી કેમ કરી હતી ! મારા અભિમાનને ગાળવા જ એમણે આ ભલામણ કરી હતી. આત્મા માટે દેહને ડૂલ કરનારા વીરો પણ આ વિશ્વમાં છે એમ આપના દશન પહેલાં મને કેઈએ કહ્યું હોત તે હું ન માનત. પણ આજ આપના દર્શનથી તે એ સત્યની મને ખાત્રી થઈ છે. આપના મિલનથી મને સમજાયું કે જગતને જિતનાર કરતાં પણ ઈન્દ્રિયને જિતનાર મહાન છે–શૂરવીર છે! ધીર ને વીર તે જ કહેવાય છે, જે વાસનાને ગુલામ નહિ, પણ જે સંતોષને સંતાન છે. આપ મને કંઈક એ સંદેશ આપે જે લઈ હું મારી મામ તરફ જાઉં અને એ અમર સંદેશ મારા જીવનમાં ઉતારી, એ દિવ્ય સંદેશ મારા દેશબાંધીને પહોંચાડું!...”
જોયું, ત્યાગને પ્રભાવ કે છે? સિકંદર જે ઘમંડી પણ ત્યાગ આગળ ઝૂકી પડે. વિશ્વની એવી કોઈ તાકાત નથી, જે ત્યાગ સામે પડકાર કરે ! સૂર્યને ઉદય થતાં જેમ અંધકારના ડુંગરા પણ ઓગળી જાય, તેમ ત્યાગને મહિમા પ્રગટતાં, ભેગીઓ
