________________
માનવતાનાં સોપાન
મૂછો ઉતરી એટલે શ્રી ભરતે પૂછયું : “શ્રી રામ કયાં છે?” ઉત્તર મળે: “એ તે વનમાં ચાલ્યા જાય છે ! આ શ સાંભળતાં એમનું હૃદય ધ્રુજી ઉઠયું, અને શ્રી રામને મળવા, એ અધ્યાની ઊભી શેરીએ દેડવા લાગ્યા. લેકેની આંસુભીની આંખો, ઊઘાડા પગવાળા અને વિખરાયેલા વાળવાળા ભરતને જોઈ જ રહી. શું એમને ભાઈ પ્રત્યેને શુદ્ધ પ્રેમ! શું એમને ત્યાગ ! સૂની શેરીઓમાંથી એક જ અવાજ આવતું હતું. આનું નામ ભ્રાતૃભાવ! સગા ભાઈ ન હોવા છતાં કે અદ્ભુત પ્રેમી શ્રી ભરત તે શ્રી રામની પાછળ દેડ્યા જ જતા હતા. દૂરથી શ્રી ભરતને જોતાં જ શ્રી રામનું હૃદય ભરાઈ આવ્યું. વાવ વા િવૃનિ કુસુમા તે આનું નામ. કતવ્યને પંથે કઠોર રીતે ચાલનાર કૃતનિશ્ચયવાળા રામનું હૃદય ભાઇના નેહ આગળ મીણ જેવું બની ગયું. ભરતે પોતાનું માથું જેવું શ્રી રામના ચરણે મૂકયું, તે જ પળે શ્રી રામ ભરતને ઉંચકીને હૈયે હૈયું દબાય એ રીતે ભેટી પડ્યા. બંને ભાઈઓની આંખમાંથી આંસુનાં ઝરણું વહેવા લાગ્યાં. બંને દિલમાં એક બીજા માટે અદ્દભુત લાગણીઓ છલકાતી હતી! આ પવિત્ર ઊમિએના સાગરને ઝીલવા તે સમર્થ કવિનું પાત્ર પણ નાનું પડે! એ મીલનમાં શું ભાવનાના તરંગે ઊછળે ! અરસપરસ એમ જ થાય કે, અમે એક બીજામાં સમાઈ જઈએ. આ પ્રેમભીમા દશ્યને જેનાર શ્રી લક્ષમણ અને શ્રી સીતાજીની આંખો પણ ધન્ય બની હશે ને? શ્રી લક્ષમણજી મનમાં એમ બેલ્યા હશે ને કે –
જાએ ભયા, પ્યારે ભૈયા, રહેગા નામ તુમ્હારા, જબ તક ચમકે ચાંદ સિતારે, ચમકે નામ તુમ્હારા. ' કહ, તમે જ કહે, બંધુઓ! આ વિરલ દશ્યને જોતાં માતા ધરતીને કેટલો આનંદ થયે હશે? આ ઘરડી ધરતી
