________________
માત્મજાગૃતિ
રડતુને ખેલ
પણ કેટલાક માણસે આ વાતને વિચાર કર્યા વિના કેવળ ફરિયાદ જ કરતા ફરતા હોય છે. વર્ષાદ આવે તે કહે: “આહ ! શું વદ છે! બંધ થતા જ નથી. મારી નાખ્યા. ટાઢ પડે ત્યારે કહેઃ “શું ટાઢ પડે છે! ચામડાં ચીરાઈ ગયાં. તાપ પડે તે કહેઃ “તડકે પડે છે કાંઈ તડકે ! ધરતી તે ભડકે બળી રહી છે !” આમ રદણાં રોયા જ કરે, પણ આ તે ઋતુને ખેલ છે એમ ન સમજે. તેમ કેટલાંક માણસો પણ જીવન અને રોદણાં જ કરતા હોય છે. કેઈ પુત્ર માટે તે કોઈ પત્ની માટે; કઈ ધન માટે તે કઈ ધંધા માટે ! પણ ફરિયાદ કર્યા વિના પુરુષાર્થ કર જોઈએ, એમ ન વિચારે.
આવા સંગમાં માણસને સાચી વિદ્યા મળે તે જ માણસ જીવનનાં તત્વોને સ્પર્શી શકે. અને દુઃખના તાપને, પણ જીવનના ઘઉં પકવવાનું સાધન માની, એને સત્કારી શકે. વિષમ પ્રસંગે માંથી પણ કાંઈક બોધ મેળવી જીવનને ઘડી શકે.
આપણું કોઈ સ્વજન મરી જાય છે, ત્યારે આપણને કેટલે બધે શેક થાય છે! આપણું મન દુખના અગાધ સાગરમાં કેવું ડૂબી જાય છે ! પણ તે પ્રસંગે આપણે સ્વસ્થ ચિત્તે વિચારીએ કે આ શોક શાથી આપે ? શા કારણે આવ્યો? ગામમાં આટલા મરી જાય છે, છતાં આંખે એક આંસુ પણ નથી આવતું અને અત્યારે આ આંસુઓને સાગર કેમ છલકાઈ ગયે? મૃત્યુ એ જ જે અનિષ્ટ અને દુઃખનું કારણ હોય તે ગામમાં કઈ મૃત્યુ પામે છે ત્યારે શેક કેમ આપણને ઘેરી વળતે નથી? મહોલ્લામાં કેઈમરી ગયું હોવા છતાં તે દિવસે ભેજનમાં મિષ્ટાન્ન આવ્યું હેય તેય ભજન કરતાં શેક થતું નથી. અને પિતાનું સ્વજન જતાં હૃદય રડે છે, એનું કારણ શું ? એનું કારણ એ છે કે, એને જે
