________________
૩૪,
આત્મજાગૃતિ રા, જીવનના મર્મને ભેદી નાખે એવી આ પળ હોય છે. આ સમયે પ્રભુનું નામ કેને મોઢે ચઢે? જેણે સારાં કાર્યો કર્યા હોય, જેણે જીવનમાં પ્રકાશને વિચાર કર્યો હોય, તે માણસ આવા સમયે પ્રભુનું સ્મરણ કરી શકે. આખી જિંદગી જે લૂંટયું હશે તે અંતસમયે આવીને ઊભું રહેશે. પણ જેણે જીવનભર પાંપને અને અંધકારને વિચાર કર્યો હોય તેને કેઈ “નમો અરિહંતાણું” સંભળાવે તેય સાંભળવું ન ગમે; કેમકે જિંદગીમાં તે અંગે પ્રેમ કેળ નથી, તેનું મહત્વ એને સમજાયું નથી. એટલે છેલ્લી પળે આ નામનું સ્મરણ કરવું પણ આકરું લાગે છે. મૃત્યુની નોબત વાગતી હોય ત્યારે પ્રભુનામની પિપુડી કયાંથી સંભળાય ? મૃત્યુની ભયંકર કલપનામાં એને આત્મા ગૂંગળાતો હોય ત્યાં શાંતિ ક્યાંથી હોય? સમાધિ કેવી રીતે મળે? ભગવાન પાસે જ ચિત્યવંદન કરતા હે, ને જે સૂત્ર બોલતા હે, તેને અર્થ સમજતા હે, તે ખબર પડે કે આપણે જ્ય વીયરાયમાં શી માંગણું કરીએ છીએ ! ધન નહિં, સ્ત્રી નહિ, પુત્ર-પુત્રી નહિ, પણ સમાધિ મરણની પ્રાર્થના કરીએ છીએ. સમાધિમરણું ! પ્રભુ, મારે. કાંઈ ન જઈએ ! મને સમાધિ મરણ મળો, શાતભર્યું પ્રશાન્ત મૃત્યુ મળે.
આહ ! જ્ઞાનીઓએ મૃત્યુને પણ સકાયું ! એની પણ માંગણી કરી! જ્ઞાનીની મૃત્યુ માટે પણ કેવી તૈયારી ! * ગમે તે ઘડીએ જવાનું છે તે દરેક માણસે જીવનની તૈયારી કરી રાખવી જોઈએ. વેપારી તે ડાહ્યા કહેવાય. પાણી પહેલાં પાળ બાંધે. તમે કહેશો અમને વેપારમાં સમજણ પડે, આમાં સમજ ન પડે. પણ જ્ઞાનીઓ કહે છે; આને પણ સમજે જ ટકે છે. નહિ સમજે તે અંતસમય બગડી જશે. વસ્તુપાળ ને તેજપાળ પણ તમારી જેમ સંસારી હતા, પણ જીવન ધર્મમય
