________________
માનવતાનાં પાન
માનવભવ એ એક એવું સ્થાન છે કે એને એક છેડે પશુતા છે અને બીજે છેડે દેવત્વ. માણસ વિવેકપૂર્વક પ્રસ્થાન કરે તે એ દેવ બને અને વિવેક ભૂલે તે પશુ! માણસ પશુતા ભણું ન લપસી જાય, એ માટે જીવનદ્રષ્ટાઓએ માનવતાનાં અમુક
પાન નિશ્ચિત કર્યા છે. માણસ જાગૃતિપૂર્વક એ સોપાને ચઢે તે એ પાન દ્વારા પ્રકાશને પામી શકે, માટે આજના પ્રવચનને વિષય માનવતાનાં પાન રાખવામાં આવ્યું છે.
સોપાન એટલે પગથિયાં. સપાન કોનો? માનવતાનાં, પશુ તાનાં નહિ. પશુતાનાં સોપાન ન હોય, એને તે ખાડે હોય, પતન હાથ; ઉત્થાન તે માનવતાનું હોય, તે પછી એ માનવતાનું મૂલ્યાંકન કરતાં તો આપણને આવડવું જોઈએ ને? એનું મૂલ્યાંકન કરતાં ન આવડે તે આ માનવભવને ફેરે નિષ્ફળ જાય. આ ભવનો ફેરે નિષ્ફળ ન જાય અને સફળ થાય એ માટે માનવ ભવની નીસરણીનાં પાન ચઢવાની જરૂર છે. માનવતાનું એક પછી એક પાન જે માનવી ચડ્યો નથી, એ માનવી બાહ્ય. દષ્ટિએ માણસ દેખાવા છતાં અત્તરમાં તે પશુતાનું પ્રદર્શન જ ભરીને બેઠો હોય છે. પશુતાનું પ્રદર્શન પોતાના જીવનમાં ન ભરાઈ જાય એ માટે માણસે સતત જાગૃતિપૂર્વકતાના જીવનનું અને કર્તવ્યનું અવલેકન કરવું જોઈએ. માણસે માણસાઈના ગુણે વડે આ દુનિયાને માનવતાથી ભરેલી બનાવવાની છે, દયેની દુનિયા બનાવવાની નથી. માનવ જ્યાં વસતો હોય ત્યાં
