________________
૧૪
આત્મજાગૃતિ
જ્ઞાનના બેલ એના આત્માને આશ્વાસન આપી રહ્યા હતા. એ. પતિને અંદર દેરી ગઈ. ( ફૂલ જેવાં પિતાનાં બે બાળકના મૃત દેહ પર ઓઢાડેલું શ્વેત વસ્ત્ર એણે ઉચકી લીધું અને જ્ઞાનના પ્રકાશથી પ્રબુદ્ધ બનેલી સુમતિએ કહ્યું: “નાથ ! આ આપણુ બે રત્નકંકણુ, એક સાથે વર્ષનું, બીજું વીસ વર્ષનું. આજ સુધી આપણે એમને રાખ્યાં, સાચવ્યાં, પણ આજે એમને સમય પૂરો થયે• અને એમણે એમને માર્ગ લીધે. આપણે એમના ન હતા, એ આપણા ન હતા. થોડા સમય માટે આપણને એ મળ્યા હતા. હવે એમને નિસર્ગના ખોળામાં શાંતિપૂર્વક ધરવા એ આપણું કર્તવ્ય છે.
એની પાછળ શેઠ અને રુદન વ્યર્થ છે, ગયેલી વસ્તુ આંસુથી પણ પાછી વળતી નથી. મૌનની શાંતિમાં આપણે એમને વિદાય આપીએ.”
આત્મારામ તે આ જોઈ ત્યાં જ ઢગલે થઈ ગયે. થોડી ક્ષણ માટે ત્યાં ગંભીર સ્તબ્ધતા છવાઈ ગઈ. ઘરમાં, હવામાં, વાતાવરણમાં બધે જ સ્તબ્ધતા હતી. અંતે એ પિતાની આંખમાં આંસુનું પૂર ધસી આવ્યું. એણે આંસુના પડદામાંથી જોયું તે સુમતિની આંખમાં પણ બે મેતી જેવાં આંસુ હતાં, પણ એના પર જીવનની ઊંડી સમજણનાં ઉજજવળ કિરણે પ્રકાશી રહ્યાં હતાં. શ્રદ્ધાની ન્યાત
આ પ્રસંગ પરથી સમજી શકાય છે કે આત્માની જાગૃતિ શું કામ કરે છે! જેને આત્મા જાગૃત છે તે જ શેક–મેહ પર વિજય મેળવે છે.
પણ જે જીવનમાં હારે છે, મુંઝાય છે તેનું કારણ આત્મજ્ઞાનને અભાવ છે અને તેથી જ વિપત્તિ કે અંતરાય આવતાં
