________________
આનંદઘન પદ - ૬૧
પદ - ૬૧ કરીસુ તુમાઁ નુET, Qરીર દોર્ન વૈરીરી || મેરી. III रूठसें देख मेरी मनसा दुख घेरीरी ॥ जाके सङ्ग खेलो सोतो, जगतकी चेरीरे ॥ मेरी. ||२|| शिर छेदी आगे धरे, और नहीं तेरीरी ॥ आनन्दघनकीसो, जो कहुं हुं अनेरीरी ॥ જેરી. રૂા
આ પદમાં સમતા અને મમતા બંને પોતાના સ્વામી ચેતન આગળ પોતાના વિચારોની રજુઆત કરી રહ્યા છે, તેનો ચિતાર યોગીરાજે પોતાને થયેલા અનુભવના આધારે આ પદમાં ખડો કર્યો છે.
- કાયા પ્રત્યેની માયા જીવને અનાદિકાળથી છે. માયા અને મમતાનો ચેતના સાથેનો પતિ-પત્ની તરીકેનો વ્યવહાર સ્વાર્થની ધરી પર રહેલો છે, તેમાં દલાલ રૂપે રાગ-દ્વેષ રૂપી ધૂર્તો વચ્ચે ભાગ ભજવી રહ્યા છે.
માલવાનો રાજા ભર્તુહરિ પોતાની પત્ની પિંગળા પ્રત્યે અત્યંત મમતાવાળો હતો પણ જ્યારે પિંગળાનો સ્નેહ પોતાના પર નથી પણ હાથીના મહાવત ઉપર છે, તેની જાણ છતાં ભર્તૃહરિએ રાજપાટ છોડી મત્યેન્દ્રનાથ અને ગોરખનાથના શિષ્ય બની નાથ સંપ્રદાયમાં સંન્યાસ સ્વીકાર્યો. કાયાની મમતા ઉતારી તપ સાધનામાં લાગી ગયા. કાયાની માયાનો સંબંધ આવો વિચિત્ર હોવાથી આ સંબંધને સ્વાર્થતામાં ઘટાડી જ્ઞાનીઓએ કેઈ આત્માઓને જાગૃત કર્યો છે.
જ્યારે સમતા સાથેનો સંબંધ ચેતનનો આત્મીયતા ભરેલો હોવા છતાં ચેતન તે સંબંધને ભૂલ્યો છે અને દેહ-ઈન્દ્રિય-સ્ત્રી વગેરે વિષયોમાં રાગ ભાવથી ખેંચાઈને પુદ્ગલ પરમાણુઓને તેને પોતાના તરફ ખેંચ્યા છે અને આત્મા સાથે એકમેક કર્યા છે.
જીવનો સમતા સાથેનો સંબંધ એ ગુણ ગુણી ભાવનો સંબંધ છે, કે જેવો કુલનો સુગંધ સાથેનો સંબંધ છે. ફલનો રસાસ્વાદ માણવા જેમ ભમરાઓ એક
વિકલ્પોને કાઢવા વિકારો કાઢવા જરૂરી છે.
