________________
પરિશિષ્ટ - ૪
ચોંટી રહેલાં અને આત્મપ્રદેશને આવૃત (આચ્છાદિત) કરનારા દ્રવ્યકર્મ, ભાવકર્મ, નોકર્મનો બંધ, પ્રદેશ, પ્રકૃતિ, સ્થિતિ અને અનુભાગ (રસ) થી શિથિલ થાય છે. કર્મનિર્જરા સધાય છે તેથી નિર્મળતા આવતી જાય છે.
આત્મા સત્તાથી તો સિદ્ધ સમ છે. અનાદિથી શુદ્ધ છે. પણ આ ઉપરોક્ત પ્રક્રિયાથી પર્યાયમાં રહેલી અશુદ્ધતા કર્મનિર્જરાના પરિણામે વિશેષ કરીને નિજર છે જેથી કરીને આત્માની શુદ્ધતા પર્યાયમાં પણ ઝળકે છે. આત્મા તો અનંત શકિતનો પિંડ છે. તે મન, ઈન્દ્રિયો, રાગાદિ પરિણામથી પર છે. આત્મા એ અતીન્દ્રિયનો વિષય છે અને તે અનુભવમાં વેદાચ છે. એટલે જ મત્યેન્દ્રનાથ શબ્દમાં મત્સ્ય' એટલે પિંડ (દહ) પ્રક્રિયા જે યોગની પરિભાષામાં “મીનમારગ” તરીકે ઓળખાય છે. “નાથ” એટલે સ્વામીપણું. ચેતન્ય એ સ્વામી છે. * તત્ત્વદૃષ્ટિથી વિચારતા આ વાત મત્યેન્દ્રનાથની નથી પણ સ્વયંના. ચેતન્યને પૂર્ણપણે જાગૃત કરવાની છે. પિંડ (દહ)થી પર આત્માથી આત્મામાં નિમજ્જન કરવું - લયલીન થવું. ટૂંકમાં કહેવાનું એ છે કે “મત્યેન્દ્રનાથ” શબ્દ દ્વારા પ્રમેચથી પ્રમાણમાં જવું. આને સાધનાનો - સાધનામાર્ગનો એક પ્રકાર જાણવો. આ વાતને વધુ ન વિસ્તારતા શબ્દવિરામ ઉચિત રહેશે. - હવે મત્યેન્દ્રનાથ જો પ્રમેય ગણાય તો શિષ્ય ગોરક્ષનાથ એ પ્રમાતા છે. અહીં “ગોરક્ષ' શબ્દ અત્યંત પારિભાષિક જણાય છે. ગો” થી ઈન્દ્રિયસમુહ જાણવું એટલે કે પિંડ-દેહમાં દારિક પૂલ શરીર, તેજસ અને કાર્પણ સૂક્ષ્મ શરીર જાણવું. સ્કૂલ દારિક શરીર વિકલ્પ યેદિય કે આહારક શરીર પણ હોઈ શકૈ છે. ઉપરાંત ઈન્દ્રિયો અને તેના વિષયો, કર્મેન્દ્રિયો અને તેના વિષયો, મનની ચંચળતા, સંકલ્પ-વિકલ્પમાં બુદ્ધિનો અભિગમ, બુદ્ધિના તર્ક વિતર્ક, ચિત્ત અને તેની આગળા પાછળા કુસંસ્કારો કે સુસંસ્કારોથી યુકતતા, અહંકાર, કષાય સમુહ, માર્ગણા સ્થાન, ચોદ ગુણસ્થાનક ક્રમારોહ કે જે ઉત્તરોત્તર મોહક્ષીણતા અને ભાવવિશુદ્ધિને સૂચવનારા છે તે, દ્રવ્યકર્મ, ભાવકર્મ, નોકર્મ, કર્મ, કર્મચેતના, કર્મફળચેતના, ઘાતિ અઘાતિ કર્મની ૧૪૮ પ્રકૃતિઓ ઈત્યાદિ બધું જ કર્મથી યુક્ત હોવાથી પદ્ગલિક છે. આમ આ “ગો’ શબ્દ અંધકારમયતા
