________________
10
પરિશિષ્ટ - ૪
શિવ (પરમાત્મા)ને રહેવાનું (વસવાનું - નિવાસનું) આલય (સ્થાન) તે શિવાલય. લક્ષ્યાર્થથી પૂર્ણ પ્રકાશમય - જ્યોતિર્મય સ્વયંનું જ સ્વરૂપ છે તેમાં નિવાસ કરવો તેને શિવાલય જાણવું.
સ્ત્રી-દેહ : પ્રકૃત્તિનું તત્ત્વ છે જેમાં ચંચળતાનો પ્રસાર છે. જે ચંદ્ર-મન-નદીના-શતિના પ્રતિક રૂપે છે. અખિલ સંસાર ‘આ’ કાર જ્યાં નામ અને રૂપથી યુક્તતા છે. સ્ત્રી દેહ કિંતુ પુરુષ ચૈતન્યથી યુક્ત પર્યાય અવસ્થા વગેરે ચિંતવી શકાય. પ્રકૃતિની સહાયથીજ પુરુષે પોતાના પૌરુષત્વને પ્રગટ કરી પ્રકૃતિથી જુદા પડી પૂર્ણરૂપને પ્રગટ કરવાનું છે.
વિભૂતિ-રાખ ઃ આપવાનો ભાવ તો અનુગ્રહ. વસ્તુની મહત્તા નથી. માંગવાની ચીજ તો આખરે કાળાંતરે રાખમય થનાર છે - પંચભૂતોમાં મળી જનાર - ભળી જનાર છે. તેથી તારામાં યોગાગ્નિ પ્રગટાવ કે જે દ્વારા ઉપાદાના તૈયાર થાય. એમ રાખમાંનો “રા' સૂચવે છે. “ખ” સૂચવે છે કે આકાશવત્ થવું. આકાશ જેવાં અરૂપી, અવિનાશી, વ્યાપક અને સતત, સરળ, સહજપણે સ્વગુણ કાર્ય કરનારા થવું. આકાશ તત્ત્વ જેવું છે તેવાં આકાશમાં જ્ઞાયકતા (પ્રકાશકતા) અને વેદકતા ઉમેરી દેવામાં આવે તો તે સિદ્ધાત્મા - શુદ્ધાત્મા - પરમાત્માનું સ્વરૂપ બની જાય. એથી જ તો આત્માને ચિદાકાશ તરીકે પણ ઓળખાવાયો છે. દેહભાવને વિલીન કરવો (કેમકે અંતે દેહની તો રાખ થનાર છે) અને અધ્યસ્થએ સતત અધિષ્ઠાન એવાં આત્મામાં અધિસ્થિત થઈને રહેવું.
ગાયનું છાણ (પોદળો): ગોરક્ષનો જન્મ છાણમાંથી થયો તે કથાવસ્તુનું તાત્પર્ય એ છે કે કમલ જેવું સુંદર પવિત્ર મનાતું પૂષ્પ પણ કાદવમાં નિપજે છે અને પરમાત્માના ચરણે ચડે છે. તેમ ગોરક્ષ જેવાં યોગી આત્મા કે જે છાણમાંથી જન્મ લે છે અથવા તો ત્રેસઠ શલાકા પુરુષો જેવાં ઉત્તમ આત્મા સ્ત્રીયોનિ જેવી મલિન જગ્યામાંથી જન્મ લે છે અને ગર્ભ જેવી ગંધાતી અંધારી કોટડીમાં રહેવું પડે છે. કહેવાનું તાત્પર્ય એ છે કે સુંદરતા અને મહાભ્ય આત્માનું છે. ગમે એવી કારમી પ્રતિકુળતા હોય તો તેની વચ્ચે તેમાંથી પણ પુરુષાર્થ
