________________
૨૦૦
આનંદઘન પદ - ૮૫
પદ - ૮૫
(રાગ - કાફી) वारी हुं बोलडे मीठडे, तुज विन मुज नहि सरेरे सूरिजन ॥ लागत और अनीठडे ॥
વારી. ૧ मेरे मनकुं जप न परत है बिनु तेरे मुख दीठडे || प्रेम पीयाला पीवत पीवत, लालन सबदिन नीठडे | વારી. રાા पूच्छू कौन कहालूं ढूंढुं, किसकुं भेजें चीठडे ॥ आनन्दघनप्रभुं सेजडी पाउं तो, भागे आन वसीठडे || वारी. ||३||
આત્મા દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય સ્વરૂપ છે. તે અનંત શકિતઓનો પૂંજ છે. આત્મામાં અનંત ગુણો રહેલા છે, એમ કહો કેઅનંતી શકિતઓ રહેલી છે, એમ કહો તે બંને એકજ છે. માટે જ આત્માને અનંતગુણ ધામ કહેલ છે. આત્મા એ દ્રવ્ય છે, ચેતના તેનો પર્યાય છે. તે ચેતના જ્યારે બાહ્યભાવોમાં રમે ત્યારે બહિર્મુખી ચેતના કહેવાય છે અને આત્મભાવમાં રમે ત્યારે અંતરમુખી ચેતના કહેવાય છે. જ્યારે ચેતના બહિર્મુખી હોય છે ત્યારે અંદરમાંથી જે વાણી નીકળે છે તે કર્કશ દાંતરડાના દાંતા જેવી હોય છે. સામાના હૈયાને કાપી નાંખે તેવી હોય છે. આવા વખતે આ બહિર્મુખી ચેતનાને કુલટા-કુમતિ-કુલ્હા-કુબુદ્ધિ કહેવાય છે અને અંતર્મુખી ચેતના કાળે જે વાણી નીકળે છે તે મધુર અને ઈષ્ટ હોય તે માટે તેને સુમતિ - સમતા - સદ્ગદ્ધિ - સન્મતિ ગણવામાં આવી છે. ઈષ્ટ અને અનિષ્ટના ભેદો જે ચેતનને જણાય છે તે પણ મમતાએ સર્જેલા છે જયારે સમતા એ વિશુદ્ધભાવોની ધારક અંતર્મુખી ચેતના છે તે પોતાના પ્રિયતમ પરમાત્મા પ્રભુને મળવાને ઝંખે છે એટલે તે સમતાને મુખ્ય પાત્ર બનાવીને યોગીરાજે આ પદની રચના કરી છે.
વારી હું બોલકે મીઠડે, તુજ વિન મુજ નહિ સરેરે સુરિજન લાગત ઔર અનીઠડે..૧.
સ્વથી સંયુકત થવાનું છે જ્યારે પરથી વિભક્ત થવાનું છે.
