________________
આનંદઘન પદ
-
૮૪
છે. જેમ જેમ પ્રભુમાં લગની લાગે છે તેમ તેમ પોતાની પ્રભુતા પણ ઓળખાતી જાય છે અને પ્રભુની પ્રભુતાની ઓળખ થતાં તેનામાં બીન જરૂરી તમામ વ્યવહારો નીકળતા જાય છે. લોકમાં સારા દેખાવા માટે કે કહેવડાવવા માટે તેને કશુંજ કરવાનુ મન થતું નથી અને પોતે પોતાના આત્માનું હિત કરવા અધ્યાત્મ માર્ગે ઝંપલાવ્યું છે તેને માટે કોઈ ગમે તે બોલે તો તેની તેને પરવા હોતી નથી. સાધક આત્મસાક્ષીએ અતિપ્રામાણિક હોય છે માટે તે લોકની પરવા કરતો નથી. અમલી અમલમાં નશામાં સુઝબુઝ ખોઈ સૂનમૂન થઈ જઈને કેફ માણે છે જ્યારે યોગી સાધક પુરુષો સાધનામાં ભક્તિયોગ કે ધ્યાનયોગમાં લય પામે છે ત્યારે સુઝબુઝ પૂર્વક હોશોહવાશમાં રહી આત્માના આસ્વાદમાં નિમગ્ન થાય છે. પ્રથમ ઔષધિકૃત છે એટલે પરકૃત છે જ્યારે બીજું આત્મકૃત સ્વ છે. સાધકની ખુમારીને અમલી એટલે અફીણીના અફીણની ઉપમા આપી. આ ઉપમા જરૂર હીન - અનુચિત લાગે પણ પરિસ્થિતિનો યથાર્થ બોધ કરાવવામાં અત્યંત ઉપયોગી છે. તેજ રીતે સાધકની જે ધ્યાનમાં એકાગ્ર - સ્થિર થયેલી દૃષ્ટિને માટે સુરતા શબ્દ વાપરી આધ્યાત્મિક જગતમાં યશ નામના કીર્તિ વધાર્યા છે. સુરતા શબ્દ સામાન્યથી સાંસારિક જીવો રતિક્રીડાના પ્રસંગમાં કરતા હોય છે છતાં અહિંયા તેનો પ્રયોગ કરી વિશેષ અર્થઘટન કર્યુ તે યોગીરાજની વિશેષતા છે. સુરમાં સુર પૂરાવી એકતા - લય સાધવો તે સુરતા
છે કે જે શબ્દનો પ્રયોગ કવિ પ્રેમળદાસે પણ ખૂબ સુંદર રીતે કર્યો છે.
२०७
હરિને ભજતા હજુ કોઈની લાજ ગઈ નથી જાણી રે
જેની સુરતા શામળિયા સાથ વદે વેદ વાણી રે... - પ્રેમળદાસ
筑
જ્ઞાનનો ઉપયોગ જ્ઞાતા સાથે જોડવો કે કર્મના ઉદય સાથે જોડવો તેમાં જીવ સ્વતંત્ર છે. જ્ઞાન વિકૃતપણાને પામવાથી ઈશ્વ-અનિષ્ટતા ભાવ જાગે છે.
સ્વાદનો ત્યાગ એ આહારનો ખરો ત્યાગ એમ જ્ઞાની કહે છે.
